21. КООПЕРАТИВТІҢ БИЗНЕС-ЖОСПАРЫ
Біз Кооперативтің бизнес-жоспарын міндетті түрде талап етеміз.
Кооперативтің бизнес-жоспары ЖШС, АҚ және т. б. бизнес-жоспарларынан сәл өзгешелеу.
Негізгі айырмашылық неде?
ЖШС-да бизнесті бастауға керек шығындар болады. Сальдо есебінен пайдаға айналатын кірістер бар.
Кооперативте өріс көп. Артықшылықтар деп аталатын тағы бір өріс бар. Кооператив дүкеніне қатысты айтылған жағдайды тағы бір рет қарастырып көрелік. Біздің шығынымыз 6 млн теңге дедік, оған кооператив төрағасының жалақысы, қызметкерлердің жалақысы, жабдықтарды сатып алу және біз шеккен барлық шығындар кіреді.
Табыс – 252 млн теңге. Артықшылық – бұл олар үнемдеген 730 мың теңге. Сондай-ақ артықшылық – бұл жалпы нарықтық емес, өзіндік құнмен, арзан бағамен сатып алатын нәрсе. Егер біз 2000 доллар тұратын бес iPhone алсақ, тегін iPhone бұл артықшылық болады, ал табыс төрт iPhone-ды сатудан түседі.
Шығын бөлігін қашанда мүмкіндігінше егжей-тегжейлі көрсетуіміз керек. Себебі шығын бөлігін неғұрлым егжей-тегжейлі көрсетсеңіз, бизнесті соғұрлым тиімді бастайсыз. Егер шығын сомасын есептесеңіз, сізде 1 миллион доллар болады, ал іске асыруды бастаған кезде сізде жалпы шығын сомасы 10 миллион доллар болады. Сол кезде жарнашыларға «біз қате есептеп қойыппыз, біз 1000 доллардан жинауды жоспарлап едік, сөйтсек 10000 доллардан жинау керек екен». Мұны естіген жарнашылар бірден қашып кетеді.
Негізінен, бұл дұрыс емес. Біз жарна салымын мүмкіндігінше дәл көрсетуіміз керек. Кооператив агенті бизнес-жоспар құрған кезде ол барлық шығынды егжей-тегжейлі көрсетуі керек. Шығынға салықтар, коммуналдық қызметтер және т.б. кіреді. Сондай-ақ сіз алатын негізгі кіріс баптарын егжей-тегжейлі сипаттап, артықшылықтарды толығырақ жазу керек. Мен мынаны тағы да бір рет атап өткім келеді, кооператив коммерциялық құрылым емес, кооператив алатын табыс ол барлық жарнашыларға бөлінеді, бұл жарнашылардың артықшылықтарға қол жеткізуіне мүмкіндік береді.
Қонақүйді қарастырған кезде шығын бөлігі бұл қонақүйді сатып алу шығынының құны, кіріс бөлігі – бұл қонақүйге жолдамаларды сату, ал артықшылықтары – тегін демалыс және табыс табу мүмкіндігі. Қазір тетікті қарастырамыз, содан кейін біз бірнеше командаға бөлінеміз, ал сіз өзіңіздің бизнес-жоспарыңызды құруға тырысасыз.
Кооперативтің бизнес-жоспары ЖШС, АҚ және т. б. бизнес-жоспарларынан сәл өзгешелеу.
Негізгі айырмашылық неде?
ЖШС-да бизнесті бастауға керек шығындар болады. Сальдо есебінен пайдаға айналатын кірістер бар.
Кооперативте өріс көп. Артықшылықтар деп аталатын тағы бір өріс бар. Кооператив дүкеніне қатысты айтылған жағдайды тағы бір рет қарастырып көрелік. Біздің шығынымыз 6 млн теңге дедік, оған кооператив төрағасының жалақысы, қызметкерлердің жалақысы, жабдықтарды сатып алу және біз шеккен барлық шығындар кіреді.
Табыс – 252 млн теңге. Артықшылық – бұл олар үнемдеген 730 мың теңге. Сондай-ақ артықшылық – бұл жалпы нарықтық емес, өзіндік құнмен, арзан бағамен сатып алатын нәрсе. Егер біз 2000 доллар тұратын бес iPhone алсақ, тегін iPhone бұл артықшылық болады, ал табыс төрт iPhone-ды сатудан түседі.
Шығын бөлігін қашанда мүмкіндігінше егжей-тегжейлі көрсетуіміз керек. Себебі шығын бөлігін неғұрлым егжей-тегжейлі көрсетсеңіз, бизнесті соғұрлым тиімді бастайсыз. Егер шығын сомасын есептесеңіз, сізде 1 миллион доллар болады, ал іске асыруды бастаған кезде сізде жалпы шығын сомасы 10 миллион доллар болады. Сол кезде жарнашыларға «біз қате есептеп қойыппыз, біз 1000 доллардан жинауды жоспарлап едік, сөйтсек 10000 доллардан жинау керек екен». Мұны естіген жарнашылар бірден қашып кетеді.
Негізінен, бұл дұрыс емес. Біз жарна салымын мүмкіндігінше дәл көрсетуіміз керек. Кооператив агенті бизнес-жоспар құрған кезде ол барлық шығынды егжей-тегжейлі көрсетуі керек. Шығынға салықтар, коммуналдық қызметтер және т.б. кіреді. Сондай-ақ сіз алатын негізгі кіріс баптарын егжей-тегжейлі сипаттап, артықшылықтарды толығырақ жазу керек. Мен мынаны тағы да бір рет атап өткім келеді, кооператив коммерциялық құрылым емес, кооператив алатын табыс ол барлық жарнашыларға бөлінеді, бұл жарнашылардың артықшылықтарға қол жеткізуіне мүмкіндік береді.
Қонақүйді қарастырған кезде шығын бөлігі бұл қонақүйді сатып алу шығынының құны, кіріс бөлігі – бұл қонақүйге жолдамаларды сату, ал артықшылықтары – тегін демалыс және табыс табу мүмкіндігі. Қазір тетікті қарастырамыз, содан кейін біз бірнеше командаға бөлінеміз, ал сіз өзіңіздің бизнес-жоспарыңызды құруға тырысасыз.
© 2025 "Қазақстан Республикасы Кооперативтерінің және экономикалық қауымдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы"
Tilda Publishing