27.КАРБОН ФЕРМАЛАРЫ
Бүгінгі тақырып – карбон фермалар. Өйткені карбон фермалары дегеніміз не, экологиялық кодекс дегеніміз не деген көптеген сұрақтар келіп түсуде. Бұл қалай жұмыс істейді, одан қалай ақша табуға болады.
Қазақстанда 2021 жылдың 1 шілдесінен бастап Экологиялық кодекс күшіне енді. Көптеген адамдар үшін бұл ақпарат ештеңені білдірмейді, бірақ іс жүзінде ол бізде қоршаған ортаны қорғау туралы құқықтық түсініктердің енгізіліп жатқандығын айтады. Бізде эмиссияның, яғни судың, топырақтың ластану, ең бастысы ауаның ластану эмиссиясының құқықтық түсініктері енгізілуде. Бізде карбон бірліктеріне, яғни ластаушы заттарға ынталандырушы салық енгізілуде.
Карбон фермалары сияқты форманы қарастырайық, өйткені менің ойымша, тұтынушы кооперативтерге қатысу арқылы өзі ақша табуға болатын формалар өте көп болады. Су көздері үшін бөлек, топырақ үшін бөлек, біз бәрін қарастырамыз.
Бүгін мен карбон бірліктерін жасайтын, өндіретін, содан кейін карбон бірліктерін сататын карбон фермаларын қарастырғым келеді. Бұл қалай жұмыс істейді?
Экологиялық кодексте карбон бірліктері үшін ынталандыратын эко-салық бар, ол бүгін, 24 қазанда бір тоннасы 58 еуроны құрайды. Ауаны көмірқышқыл газымен ластаушы заттардың бір тоннасы үшін 58 еуро. Көмірқышқыл газын өндірушілерлер шығарады, бұған бензинді жағатындар, газды жағатындар, электр станциялары, іс жүзінде барлық өнеркәсіптік өндірістер жатады. Олар бір жылда миллиондаған тонна ауа жағып, миллиондаған тонна көмірқышқыл газын шығарады. Көмірқышқыл газының бір тоннасы шартты түрде 1 карбон бірлігіне тең.
Карбон фермалары қалай жұмыс істейді? Бұл атмосферадан көмірқышқыл газын алып, оны оттегіге айналдыратын тетік. Мұны істеудің ең қолжетімді және арзан жолы – ағаш отырғызу. Қарапайым, егер осы уақытқа дейін біз ағаштың қосымша немесе коммерциялық аспект екенін түсінбестен ағаш отырғызған болсақ, қазір коммерциялық мүдде бар.
Мен де көптеген адамдар сияқты өз ауламда ағаш өсіремін, ешқандай коммерциялық мақсатты көздемеймін, мен мұны табиғатты сақтау, қаламыздағы ауаны таза ұстау үшін жасадым. Енді бұл мүлдем басқа мәнге ие бола бастады. Карбон бірліктері дегеніміз не? Әр ағаш көмірқышқыл газының белгілі бір мөлшерін өңдейді. Қазақстанда көмірқышқыл газын өңдейтін ең жылдам ағашты алайық, бұл терек. Терек 1 гектарден алынған 46 тонна СО2 өңдейді.
Бұл нені білдіреді? Бір гектар жерге отырғызылған теректен 48 тонна бұл шамамен 2,5 мың еуро аласыз. Бұл шамамен 67 ағаш.
Карбон фермасы қандай болады? ҚазАвтоЖолмен жасалған меморандум бойынша біздің қауымдастық осындай міндетті өз мойнына алады. Жол бойын көгалдандыру деген нәрсенің бар екенін білесіз. Сіз көлік жүргізіп келе жатан кезде жолда ағаштар өсіп тұрады, бірақ тек мұнымен шектелудің қажеті жоқ. Егер сіз саяжай кооперативінде болсаңыз немесе бос жеріңіз болса немесе туыстарыңыздың қалай пайдалану керектігін білмейтін бос жерлері болса, оларға сол жерге карбон фермасын өсіруді ұсына аласыз. Мұнда жарнашылардың бір бөлігі жер береді, енді бір бөлігі ағаш отырғызады, ал кооператив бұл ағаштарға қызмет етеді, оларға күтім жасайды.
Сонда не болады? Мысалы, теректі алайық, әрқайсыларыңыз қазір аулаға шығып, кішкентай бұтақтарды кесіп, суға салып қойсаңыз, олар тамыр жаяды. Бұл сізге ешқандай шығын әкелмейді. 67 ағаш дегеніміз – 67 бұтақ, оның бәрін бір шелек салып қоясыз. Олар тамыр жайғаннан кейін оларды уақытша топыраққа отырғызып, көктемде белгілі бір жерге отырғыза аласыз. Ол жерді сізге әлдебіреу үлестік қатысу ретінде беруі мүмкін, не болмаса біздің қауымдастыққа жүгіне аласыз, біз жол бойын көгалдандыру үшін ҚазАвтоЖол берген жерді бөлеміз. Демек, біз сізге ҚазАвтоЖолмен жасалған меморандум бойынша тегін жер береміз. Олардың міндеті – олар жол бойындағы көгалдандыру мәселесін өздері шешеді. Сіз оларды отырғыздыңыз, 18 жылға дейін ағаш көмірқышқыл газының максималды мөлшерін оттегіге айналдырады. Яғни, егер сіз 67 ағаш отырғызсаңыз, оларды тіпті, көпқабатты үйдегі пәтеріңізге отырғызып қоюға болады. Көп орын алмайды, шағын жәшік те жарайды. Ал көктемде 67 ағашты табиғат даласындағы жер учаскесіне не кооператив түрінде немесе жол бойындағы қызметті көгалдандыру түрінде отырғыза аласыз, бұл туралы айттым. Ол сізге жылына 2 000 еуро әкеледі, бұл өте үлкен сома, ал шығынды қажет етпейді.
Қазақстанда көміртегі бірліктерін сату 2023 жылдан басталады. Екі жыл бар сияқты, бірақ ағаш та өсуі керек. Олай болса, осы кооперативке кіріп, 2022 жылы отырғыза аласыз, ал 2023 жылы біз валидаторларды бағалауға шақыра бастаймыз, олар сіздің карбон бірліктеріңізді бағалап, биржаға тіркейді.
Егер сізде бос жер болса, оны не істеу керектігін білмесеңіз біздің қауымдастықты шақыра аласыз, біз өз ағаштарын отырғызғысы келетін жарнашыларды тауып береміз. Егер жер учаскеңіз болмаса, бірақ аздаған уақытыңыз болса, бұталарды кесіп, тұқым отырғызып, келесі жылға көшеттерді өсіре аласыз, оларды өзіңіз өсіре аласыз. Сөйтіп карбон бірліктері есебінен өз кірісіңізді аласыз, бұл да тиімді. Үшіншіден, біз Ұлттық қауымдастық ретінде сізге құжаттарды дұрыс рәсімдеуге көмектесеміз, осылайша сіз одан табыс таба аласыз.
Егер сіз қалыптасқан фермер болсаңыз, сізде, мысалы, алма, алмұрт бақтары болса, біздің қауымдастыққа жүгіне аласыз, біз сізге кооператив құрып береміз. Осы алмаларды сатудан пайда табумен қатар осы карбон бірліктерін сатудан айтарлықтай пайда таба бастайсыз. Қаншама алма ағаштары немесе сіздің ағаштарыңыз көмірқышқыл газын өңдеп, оны оттегіге айналдырады.
Егер сіз саяжай кооперативі болсаңыз, Кооператив төрағасына жүгіне аласыз немесе сізде саяжай учаскесі болса, өз кооперативіңіздің төрағасына хабарласып, оған осы қауымдастыққа кірейік, олардың жарғысын қабылдайық, олардың нормалары мен стандарттарын қабылдайық десеңіз, біз сіздің саяжай кооперативіңізге валидаторларды жібереміз. Олар отырғызылған, өсіп тұрған ағаштардан карбон бірлігі ретінде қосымша табыс табуға көмектеседі. Өйткені біздің қауымдастықтың міндеті мен мақсаты адамдарға кооперативтер құруға көмектесу, кооперативті кәсіпкерлікті дамыту және қолданыстағы кооперативтер мен ондағы адамдар үшін қосымша табыс алуға ғана емес, сонымен бірге олардың мәртебесін және біздің климатты сақтау ісіне қосқан үлесін мойындауға көмектесеміз.
Хабарласыңыз, біз сізді күтеміз.
Қазақстанда 2021 жылдың 1 шілдесінен бастап Экологиялық кодекс күшіне енді. Көптеген адамдар үшін бұл ақпарат ештеңені білдірмейді, бірақ іс жүзінде ол бізде қоршаған ортаны қорғау туралы құқықтық түсініктердің енгізіліп жатқандығын айтады. Бізде эмиссияның, яғни судың, топырақтың ластану, ең бастысы ауаның ластану эмиссиясының құқықтық түсініктері енгізілуде. Бізде карбон бірліктеріне, яғни ластаушы заттарға ынталандырушы салық енгізілуде.
Карбон фермалары сияқты форманы қарастырайық, өйткені менің ойымша, тұтынушы кооперативтерге қатысу арқылы өзі ақша табуға болатын формалар өте көп болады. Су көздері үшін бөлек, топырақ үшін бөлек, біз бәрін қарастырамыз.
Бүгін мен карбон бірліктерін жасайтын, өндіретін, содан кейін карбон бірліктерін сататын карбон фермаларын қарастырғым келеді. Бұл қалай жұмыс істейді?
Экологиялық кодексте карбон бірліктері үшін ынталандыратын эко-салық бар, ол бүгін, 24 қазанда бір тоннасы 58 еуроны құрайды. Ауаны көмірқышқыл газымен ластаушы заттардың бір тоннасы үшін 58 еуро. Көмірқышқыл газын өндірушілерлер шығарады, бұған бензинді жағатындар, газды жағатындар, электр станциялары, іс жүзінде барлық өнеркәсіптік өндірістер жатады. Олар бір жылда миллиондаған тонна ауа жағып, миллиондаған тонна көмірқышқыл газын шығарады. Көмірқышқыл газының бір тоннасы шартты түрде 1 карбон бірлігіне тең.
Карбон фермалары қалай жұмыс істейді? Бұл атмосферадан көмірқышқыл газын алып, оны оттегіге айналдыратын тетік. Мұны істеудің ең қолжетімді және арзан жолы – ағаш отырғызу. Қарапайым, егер осы уақытқа дейін біз ағаштың қосымша немесе коммерциялық аспект екенін түсінбестен ағаш отырғызған болсақ, қазір коммерциялық мүдде бар.
Мен де көптеген адамдар сияқты өз ауламда ағаш өсіремін, ешқандай коммерциялық мақсатты көздемеймін, мен мұны табиғатты сақтау, қаламыздағы ауаны таза ұстау үшін жасадым. Енді бұл мүлдем басқа мәнге ие бола бастады. Карбон бірліктері дегеніміз не? Әр ағаш көмірқышқыл газының белгілі бір мөлшерін өңдейді. Қазақстанда көмірқышқыл газын өңдейтін ең жылдам ағашты алайық, бұл терек. Терек 1 гектарден алынған 46 тонна СО2 өңдейді.
Бұл нені білдіреді? Бір гектар жерге отырғызылған теректен 48 тонна бұл шамамен 2,5 мың еуро аласыз. Бұл шамамен 67 ағаш.
Карбон фермасы қандай болады? ҚазАвтоЖолмен жасалған меморандум бойынша біздің қауымдастық осындай міндетті өз мойнына алады. Жол бойын көгалдандыру деген нәрсенің бар екенін білесіз. Сіз көлік жүргізіп келе жатан кезде жолда ағаштар өсіп тұрады, бірақ тек мұнымен шектелудің қажеті жоқ. Егер сіз саяжай кооперативінде болсаңыз немесе бос жеріңіз болса немесе туыстарыңыздың қалай пайдалану керектігін білмейтін бос жерлері болса, оларға сол жерге карбон фермасын өсіруді ұсына аласыз. Мұнда жарнашылардың бір бөлігі жер береді, енді бір бөлігі ағаш отырғызады, ал кооператив бұл ағаштарға қызмет етеді, оларға күтім жасайды.
Сонда не болады? Мысалы, теректі алайық, әрқайсыларыңыз қазір аулаға шығып, кішкентай бұтақтарды кесіп, суға салып қойсаңыз, олар тамыр жаяды. Бұл сізге ешқандай шығын әкелмейді. 67 ағаш дегеніміз – 67 бұтақ, оның бәрін бір шелек салып қоясыз. Олар тамыр жайғаннан кейін оларды уақытша топыраққа отырғызып, көктемде белгілі бір жерге отырғыза аласыз. Ол жерді сізге әлдебіреу үлестік қатысу ретінде беруі мүмкін, не болмаса біздің қауымдастыққа жүгіне аласыз, біз жол бойын көгалдандыру үшін ҚазАвтоЖол берген жерді бөлеміз. Демек, біз сізге ҚазАвтоЖолмен жасалған меморандум бойынша тегін жер береміз. Олардың міндеті – олар жол бойындағы көгалдандыру мәселесін өздері шешеді. Сіз оларды отырғыздыңыз, 18 жылға дейін ағаш көмірқышқыл газының максималды мөлшерін оттегіге айналдырады. Яғни, егер сіз 67 ағаш отырғызсаңыз, оларды тіпті, көпқабатты үйдегі пәтеріңізге отырғызып қоюға болады. Көп орын алмайды, шағын жәшік те жарайды. Ал көктемде 67 ағашты табиғат даласындағы жер учаскесіне не кооператив түрінде немесе жол бойындағы қызметті көгалдандыру түрінде отырғыза аласыз, бұл туралы айттым. Ол сізге жылына 2 000 еуро әкеледі, бұл өте үлкен сома, ал шығынды қажет етпейді.
Қазақстанда көміртегі бірліктерін сату 2023 жылдан басталады. Екі жыл бар сияқты, бірақ ағаш та өсуі керек. Олай болса, осы кооперативке кіріп, 2022 жылы отырғыза аласыз, ал 2023 жылы біз валидаторларды бағалауға шақыра бастаймыз, олар сіздің карбон бірліктеріңізді бағалап, биржаға тіркейді.
Егер сізде бос жер болса, оны не істеу керектігін білмесеңіз біздің қауымдастықты шақыра аласыз, біз өз ағаштарын отырғызғысы келетін жарнашыларды тауып береміз. Егер жер учаскеңіз болмаса, бірақ аздаған уақытыңыз болса, бұталарды кесіп, тұқым отырғызып, келесі жылға көшеттерді өсіре аласыз, оларды өзіңіз өсіре аласыз. Сөйтіп карбон бірліктері есебінен өз кірісіңізді аласыз, бұл да тиімді. Үшіншіден, біз Ұлттық қауымдастық ретінде сізге құжаттарды дұрыс рәсімдеуге көмектесеміз, осылайша сіз одан табыс таба аласыз.
Егер сіз қалыптасқан фермер болсаңыз, сізде, мысалы, алма, алмұрт бақтары болса, біздің қауымдастыққа жүгіне аласыз, біз сізге кооператив құрып береміз. Осы алмаларды сатудан пайда табумен қатар осы карбон бірліктерін сатудан айтарлықтай пайда таба бастайсыз. Қаншама алма ағаштары немесе сіздің ағаштарыңыз көмірқышқыл газын өңдеп, оны оттегіге айналдырады.
Егер сіз саяжай кооперативі болсаңыз, Кооператив төрағасына жүгіне аласыз немесе сізде саяжай учаскесі болса, өз кооперативіңіздің төрағасына хабарласып, оған осы қауымдастыққа кірейік, олардың жарғысын қабылдайық, олардың нормалары мен стандарттарын қабылдайық десеңіз, біз сіздің саяжай кооперативіңізге валидаторларды жібереміз. Олар отырғызылған, өсіп тұрған ағаштардан карбон бірлігі ретінде қосымша табыс табуға көмектеседі. Өйткені біздің қауымдастықтың міндеті мен мақсаты адамдарға кооперативтер құруға көмектесу, кооперативті кәсіпкерлікті дамыту және қолданыстағы кооперативтер мен ондағы адамдар үшін қосымша табыс алуға ғана емес, сонымен бірге олардың мәртебесін және біздің климатты сақтау ісіне қосқан үлесін мойындауға көмектесеміз.
Хабарласыңыз, біз сізді күтеміз.
© 2025 "Қазақстан Республикасы Кооперативтерінің және экономикалық қауымдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы"
Tilda Publishing