29. Тұтынушылар кооперативінің типтік жарғысы
Назарларыңызға біздіңше, тұтыну кооперативі пайлары иелерінің мүдделерін барынша қорғайтын «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің ұлттық қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары» типтік жарғысын ұсынамыз.
Кооператив мүшелерінің
Құрылтай жиналысының
шешімімен
2021 ж. "___" ______
№ 1 хаттамамен
бекітілді
«UMAI»
жол бойындағы сервис және карбон фермасы бойынша
тұтыну кооперативінің
ТИПТІК ЖАРҒЫСЫ
I. Жалпы ережелер
1.1. Әрі қарай «ТК» деп аталатын «UMAI» тұтыну кооперативін 2021 жылы «__»____ өткен құрылтай жиналысында азаматтардың бастамашыл тобы құрды.
1.2. Әрі қарай «Кооператив» деп аталатын «UMAI» тұтыну кооперативі өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының 27.12.1994 ж. Азаматтық кодексіне (Жалпы бөлім), «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» Заңға, «Тұтыну кооперативі туралы» Заңға, Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 12 қарашадағы № 390-V ҚРЗ «Өзін-өзі реттеу туралы» Заңына, «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» ЗТБ ӨРҰ жоғары басқару органының жиналысында осы қауымдастықты өзін-өзі реттейтін ұйым ретінде танитын кооперативтердің барлық нысандары мен Республиканың экономикалық қоғамдастықтарының басқа да нысандары үшін және осы Жарғыда қабылданған нормативтік құжаттарына сәйкес жүзеге асырады.
1.3. Кооператив қатысушылардың материалдық және өзге де қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін азаматтарды мүшелік негізде ерікті түрде біріктіру арқылы құрылды, бұл өз мүшелерінің мүліктік (пайлық) жарналарын біріктіру арқылы жүзеге асырылады.
1.4. Кооператив коммерциялық емес ұйым болып табылады.
1.5. Кооперативтің ресми атауы:
Толық атауы:
- қазақ тілінде: «UMAI» тұтану кооперативі;
- орыс тілінде: Потребительский кооператив «UMAI».
Қысқартылған атауы:
- қазақ тілінде: «UMAI» ТК;
- орыс тілінде: ПК «UMAI».
1.6. Кооперативтің орналасқан жері: 050021, Қазақстан Республикасы, Талдықорған қаласы, Медеу ауданы, Достық көшесі, 8-үй, 7-пәтер.
1.7. Кооператив қызметінің мерзімі шектеусіз.
1.8. Осы Жарғының ережелері кооперативтің барлық осы немесе болашақ мүшелеріне, оның ішінде кооперативтің өнімін немесе қызметін алушыларға, сондай-ақ өтеулі немесе өтеусіз негізде кооперативке тауарлар мен қызметтер ұсынатын кез келген заңды және жеке тұлғаларға қолданылады.
2. Кооперативтің құқықтық жағдайы
2.1. Кооператив мемлекеттік тіркеуден өткен кезден бастап құрылған болып есептеледі және заңды тұлға құқығына ие болады, оның дербес балансы, банктерде есеп айырысу және өзге де шоттары, өз атауы жазылған дөңгелек мөрі, бұрыштық мөртабаны, фирмалық бланкілері және басқа да деректемелері бар. Кооператив тіркелгеннен кейін ғана шарттар жасасады және өзге де мәмілелерді іске асырады.
2.2. Кооператив өз қызметінің мақсаттарына және мүліктік мақсатына сәйкес өз мүлкін иеленуді, пайдалануды және оған билік етуді жүзеге асырады. Кооперативтің мүлкі оның балансында есепке алынады.
2.3. Кооперативтің осы Жарғыда айқындалған өз мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу, сондай-ақ өз қызметін жүзеге асыру және әрі қарай дамыту үшін оның:
- өз қызметі туралы ақпарат таратуға;
- өз атынан шарттар жасауға, мәмілелер жасауға, мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды сатып алуға және жүзеге асыруға және міндеттер атқаруға, сотта талапкер және жауапкер болуға;
- белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының аумағындағы банктерде шоттар ашуға, белгіленген тәртіппен банктік және коммерциялық кредиттер алуға және пайдалануға;
- жеке немесе заңды тұлғалар шарттық негізде берген ғимараттарды, үй-жайларды, ұйымдастыру техникасын және өзге де мүлікті пайдалануға;
- басқа заңды тұлғалардың құрылтайшысы немесе қатысушысы болуға, заңды тұлғалардың бірлестіктеріне (қауымдастықтарына, одақтарына), оның ішінде халықаралық бірлестіктерге мүше болуға;
- филиалдар мен өкілдіктер ашуға;
-жәрмеңкелер мен көрмелерге, биржалық сауда-саттыққа, сондай-ақ олардың ұйымдарына қатысуға, ақпараттық-әдістемелік жарнамалық материалдар шығаруға құқы бар.
2.4. Кооператив коммерциялық емес ұйымдар үшін Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында көзделген барлық құқықтар мен жеңілдіктерді пайдаланады.
3. Кооператив қызметінің мақсаты мен мәні
3.1. Кооператив құрудың негізгі мақсаттары:
3.2. Кооператив қызметінің мәні:
- кооператив мүшелерінің экономикалық, өндірістік немесе кәсіпкерлік қызметі процесінде кооператив алған пайдадан пайлар сатып алу немесе жалпы жиналыстың шешімі есебінен оның қызметіне салынған қаражаттың мақсатты пайдаланылуын, сондай-ақ кооператив мүлкінің тиісті техникалық, пайдалану, құқықтық және санитарлық жай-күйін бақылауды қамтамасыз ету;
- «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» ЗТБ-да тиісті сертификаттаудан өткен және «ҚР кооперативтеріне арналған қызметтерді сертификатталған жеткізуші» мәртебесін алған кез келген заңды және жеке тұлғалар қатарынан өтеулі немесе өтеусіз негізде кооперативке тауарлар мен қызметтер ұсынатын жеке мердігерлерді немесе ұйымдарды кооперативтің шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін жеке анықтау;
- «ҚР кооперативтеріне арналған қызметтерді сертификатталған жеткізуші» тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде Тапсырыс беруші болады, осы қызметтерді көрсететін тиісті кәсіпорындармен шарттар жасасады.
- Кооператив мүшелерінің кооперативтің барлық шығыстары мен кірістерінде кооператив қаражатына иелік етуге қатысуын қамтамасыз етеді;
- Кооперативтің барлық мүшелерінің кооператив игіліктерін пайдаланудың белгіленген ережелерін орындауын қамтамасыз етеді;
- шарттық міндеттемелерін дұрыс орындамаған жағдайда заңда белгіленген тәртіппен кооператив қызметіне қызмет көрсететін ұйымдарға, өзге кәсіпорындарға, сондай-ақ Кооператив қызметін көрсететін тұлғаларға санкциялар қолдану үшін органдарға жүгінеді;
- Кооперативтің жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін қосымша қаржылық немесе материалдық құндылықтар алу мақсатында шаруашылық қызметті жеке немесе үлестік қатысу шарттарында жүзеге асырады;
3.3. Кооператив қолданыстағы заңнамаға сәйкес өзінің жарғылық мақсаттарына сәйкес болған жағдайда ғана кәсіпкерлік қызметпен айналыса алады.
3.4. Тұтыну кооперативі «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген жекелеген қызмет түрлерімен немесе әрекеттермен (операциялармен) рұқсаттың не хабарлама жіберудің негізінде ғана айналыса алады.
4. Кооперативтің мүлкі, кірісі және шығындары
4.1. Кооперативтің меншігіндегі мүлік оның мүшелерінің пайларына (мүліктік жарналарына) бөлінеді.
4.2. Пай Кооператив мүшесінің Кооператив мүлкіндегі үлесі болып табылады. Пайлар жарналарының мөлшері мен оларды енгізу нысаны кооператив құру жөніндегі бастамашыл топ дайындаған бизнес-жоспардың, жұмыс жоспарының және кооператив құру бюджетінің негізінде кооператив мүшелерінің жалпы жиналысында анықталады.
4.3. Кооператив пайларын сатып алу рәсімі:
4.3.1. Кооператив құру жөніндегі бастамашыл топ Кооперативтің – Кооперативтік Бизнес Акселератордың құрылтай құжаттарын дайындау жөніндегі жұмыстарды жүргізуге шарт жасайды. Кооператив агенті – «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» сертификаттау орталығында аттестаттаудан өткен және Кооперативтік Бизнес Акселератордың қызметін жүзеге асыруға сертификат алған заңды тұлға немесе жеке кәсіпкер, Кооперативтік Бизнес Акселераторларының тізімі «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» сайтында міндетті түрде жарияланады. Кооперативтік Бизнес Акселератордың жұмысы үшін сыйақы кооператив пайының құнына кооператив шотына түскен мүшелік жарналардың пайызы түрінде енгізілуі мүмкін немесе оны кооперативтің бастамашыл тобы белгіленген төлем сомасы түрінде немесе құрылатын кооперативтегі пай түрінде төлейді.
4.3.2. Кооперативтік Бизнес Акселератор шарт негізінде бизнес-жоспарды, жұмыс жоспарын, кооператив бюджетін, кооператив мүшелерінің пай жарнасының мөлшерін, таныстыру материалын және кооператив пайшыларын тарту жөніндегі іс-шаралар жоспарын дайындайды және оны кооператив құру жөніндегі бастамашыл топпен бекітеді.
4.3.3. Кооперативке пайшыларды тартуды тек «Кооператив агенті» жүргізеді. Кооператив агенті – «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» сертификаттау орталығында аттестаттаудан өткен және Кооператив агентінің қызметін жүзеге асыруға сертификат алған, сондай-ақ кооператив мүшелерінің пайларын Тізілімге тіркеу үшін «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» ЖШС атынан (мәтін бойынша әрі қарай «Тізілім») сенімхат алған және тіркелген заңды тұлға немесе жеке кәсіпкер. Кооператив агенттерінің тізімі Тізілім сайтында міндетті түрде жарияланады. Кооператив агентінің жұмысы үшін сыйақыны кооператив пайының құнына қосуға болады, оны кооперативтің әрбір мүшесі пайды сатқаны үшін комиссия немесе оны сатып алушының пайды сатып алуы бойынша кеңес бергені үшін сыйақы түрінде пай мөлшерінен бөлек төлейді.
Кооператив агенті кооперативке оның болашақ мүшелері – пайшыларды тарту бойынша іс-шаралар жүргізеді. Кооперативтен пай сатып алуға шешім қабылдағандар үшін Кооператив агенті кооперативке мүше болуға шешім қабылдаған адамдардың кооперативке мүше болудағы барлық шарттарын дұрыс және толық түсінгені үшін жауапты болады. Кооператив агенті қол қою үшін мынадай ақпаратты ұсынады:
1. Кооперативтің әрбір ережесі түсіндірілетін оның Жарғысы.
2. «Тұтыну кооперативі туралы» заң.
3. Кооперативтің бизнес-жоспары.
4. Кооперативтің 1 жылға арналған жұмыс жоспары.
5. Кооператив бюджеті және кооперативтің пай жарнасының мөлшерін есептеу әдісі.
6. Кооперативке кіруге арналған өтініш және сауалнама. Арызда азаматтың тегі, аты, әкесінің аты, тұрғылықты жері және жеке басын куәландыратын құжаттың деректері немесе заңды тұлғаның атауы, орналасқан жері және банктік деректемелері көрсетілуі тиіс
7. Кооперативтің құрылтай шарты.
4.3.4. Кооператив мүшелерінің қажетті саны тартылғаннан кейін тұтыну кооперативінің Құрылтай жиналысы ұйымдастырылады.
Тұтыну кооперативінің құрылтай жиналысы мынадай мәселелерді шешеді:
1) тұтыну кооперативін құру, оның атауы және орналасқан жері туралы шешім қабылдайды;
2) тұтыну кооперативі мүшелерінің тізімін олардың өтініштері негізінде – азаматтар үшін тегін, атын, әкесінің атын, тұрғылықты жерін және жеке басын куәландыратын құжаттың деректерін көрсете отырып және заңды тұлға үшін атауын, орналасқан жерін және банктік деректемелерін көрсете отырып бекітеді;
3) қызметтің мәні мен мақсаттарын айқындайды;
4) мүліктік (пайлық) жарналардың құрамын, мөлшерін, нысандарын және оларды енгізу мерзімдерін бекітеді;
5) жарғыны және құрылтай шартын бекітеді;
6) атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарды сайлайды;
7) мемлекеттік тіркеуге жауапты адамдар мен мерзімдерді айқындайды;
8) тұтыну кооперативін құруға байланысты өзге де мәселелерді шешеді.
Құрылтай жиналысының шешімі хаттамамен ресімделеді. Құрылтай жиналысының хаттамасына құрылтай жиналысының төрағасы мен хатшысы қол қояды.
Құрылтай жиналысының төрағасы оған қатысушылардың көпшілік дауыс беруімен сайланады. Жиналыс хатшысы бастамашыл топтың кооперативті ұйымдастыру үшін тартқан Кооперативтік Бизнес акселератор болып табылады.
4.3.5. Кооперативті мемлекеттік органдарға тіркегеннен кейін Кооператив агенті бес жұмыс күні ішінде Тізіліммен шарт жасасу және тіркелген кооператив пайларының тізілімін құру, оларға тізілім нөмірін беру және оларды кооператив пайларының иелеріне бекіту арқылы кооперативті «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізіліміне» тіркеуі керек. Тиісінше, пайлар иелерінің мүдделерін қорғау үшін кооператив пайларына меншік құқықтарын тіркеу үш жерде жүргізіледі:
1. кооператив Төрағасында сақталатын Кооперативтегі пайлар иелерінің журналында.
2. «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінде».
3. Кооператив мүшесінде «Кооперативтік пайлардың Бірыңғай ұлттық тізілімінен» үзінді көшірме түрінде
4.3.6. «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» Кооператив агенті немесе кооператив басшысы арқылы кооператив пайларының меншік иелеріне кооператив пайының тізілімдік нөмірі бар мүшелік билеттерді және үзінді көшірмені беру кезінде пайдың иесін көрсететін Тізілімнен үзінді көшірмені береді. Мүшелік билеттер «Қазақстан Республикасының ұлттық кооперативтер қауымдастығында және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарында» «Сертификатталған жеткізуші» ретінде тіркелген банктің банктік карталары болып табылады. Осы картаға есеп айырысу шоты тіркеледі, оған кооператив мүшелері кооперативтің қызметтерін жеңілдетілген бағамен төлеу, кооперативке мүшелік жарналар енгізу, кооператив пайларының иелеріне кооперативтің жалпы жиналыс бекіткен кезеңдегі жұмысының нәтижелері бойынша қаржылық сыйақы төлеу үшін ақша аударылады. Тек кооператив мүшелеріне арналған жеңілдіктерді шамадан тыс пайдалануға жол бермес үшін кооператив мүшелерінің қызметтеріне ақы төлеу тек осы мүшелік картаның көмегімен жүзеге асырылады. Қызметке ақы төлеу кезінде кооператив мүшесінде мүшелік карта болмаған немесе қызметтерге ақы төлеу қолма-қол есеп айырысу арқылы жүргізілген жағдайда, кооператив қызметінің немесе тауарының бағасы кооперативтің мүшелері емес адамдар үшін жалпы жиналыста белгіленген бағалар бойынша жүргізіледі. Банкпен байланысты бұзуға немесе банктің кінәсінен туындаған басқа да техникалық себептерге байланысты мүшелік картамен төлем жүргізу мүмкін болмаған жағдайда кооперативтің қызметтеріне немесе тауарларына ақы төлеуді қабылдау кооператив мүшелеріне жатпайтын адамдарға белгіленген бағалар бойынша жүргізіледі. Содан кейін банктен банктің кінәсінен карта жұмысының істен шыққанын растайтын құжат сұратылады және кооператив мүшесі кооператив мүшелеріне арналған және кооператив мүшелеріне арналмаған баға арасындағы туындаған айырма сомасын кооперативтен қайтаруға құқылы. Жоғалған немесе бүлінген мүшелік карталарды қалпына келтіру, сондай-ақ карталарды қайта шығару екі жыл сайын кооператив пен «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» арасындағы шартта белгіленген тарифтер бойынша «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» арқылы жүргізіледі. Мүшелік картаны кооператив ішіндегі немесе одан тыс қызметтер мен тауарларға ақы төлеу үшін пайдаланғаны үшін банк комиссиясы банк пен «Қазақстан Республикасының ұлттық кооперативтер қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары» арасындағы шартта белгіленген тарифтерге сәйкес банкті Қазақстан Республикасы кооперативтерінің Сертификатталған жеткізушісі ретінде сертификаттау кезінде айқындалады.
4.3.7. егер қандай да бір себептермен кооперативтің банк карталарын мүшелік билет ретінде пайдалану мүмкіндігі болмаған жағдайда: мұндай жағдайда кооператив кооператив агентіне жүгінеді, ол «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінің» атынан берілген сенімхат негізінде Қазақстан Республикасы кооперативтерінің ұлттық қауымдастығында және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарында сертификатталған банкке «Сертификатталған жеткізушінің» банкі ретінде жолдама береді. Осы бағыт бойынша банк кооперативтің есеп айырысу шотын ашады және «Кооперативтік пайлардың Бірыңғай ұлттық тізілімі» берген кооператив пайының тізілімдік нөмірі бойынша кооператив мүшелерінің жеке шоттарын кооперативтің есеп айырысу шотына тіркейді. Кооперативке пай және басқа да мүшелік жарналарды енгізу қаражатты банктер арқылы кооператив мүшелерінің жеке шоттарына, кооперативтің кооператив мүшелерінің жеке шоттары бойынша берген шоттары арқылы ғана жүргізіледі. Кооператив мүшелері үшін тауарлар мен қызметтерді сатып алу кооператив мүшелерінің жеке шоттарынан қаражатты есептен шығару, кооператив пайларының иелеріне жалпы жиналыс бекіткен кезеңдегі кооператив жұмысының нәтижелері бойынша қаржы сыйақыларын төлеу есебінен жүргізіледі, мұндай жағдайда кооператив мүшелерінің жеке шоттарына қаражат аудару арқылы жүргізіледі. Бұл жағдайда «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» кооператив агенті немесе кооператив басшысы арқылы Кооперативтік пайлардың меншік иелеріне Тізілімнен үзінді көшірмені беру кезінде пайдың иесін көрсететін үзінді көшірме береді. Кооператив мүшелік билеттерді кооперативтің банктегі есеп айырысу шотына тіркелген жеке шотын көрсете отырып, кооператив мүшесінің куәлігі түрінде кооператив пайының тізілімдік нөмірімен «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің ұлттық қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары» талаптарына сәйкес дайындайды. Кооператив мүшесі мүшелік билетті кооперативтің іс-шараларына қатысу, кооперативтің жабық аумақтарында өту, кооперативтің жеңілдіктерін пайдалану кезінде, кооперативтен тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде ұсынады. Сондай-ақ мұндай жағдайда кооператив «Қазақстан Республикасының Ұлттық кооперативтер қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары» талаптарына сәйкес дайындалған, кооператив төрағасы тіккен, куәландырған кооператив мүшесінің кооперативтен тауарлар мен қызметтерді жеңілдетілген бағамен сатып алуын тіркейтін журналды да іске қосуы тиіс. Бұл журнал тек кооператив мүшелеріне арналған жеңілдіктерді шамадан тыс пайдаланудың алдын алу үшін қажет. Кооперативтің тауарларды немесе қызметтерді сатуды немесе ұсынуды жүргізетін қызметкері кооператив мүшесіне журналда белгіленген нысан бойынша тауарларды немесе қызметтерді ұсыну фактісін осы журналға тіркеуге міндетті. Бұл журнал Кооператив төрағасының жылдық есебі құжаттарының ажырамас бөлігі болып табылады және кооперативтің әрбір мүшесі кез келген уақытта оның мазмұнымен танысуға құқылы. Журнал беттерінен парақтарды жұлып алуға жол берілмейді, беттер жыртылған жағдайда журнал бүлінген болып есептеледі. Толтырылған журнал кооператив төрағасында кемінде бір жыл сақталады. Жаңа журнал Кооператив төрағасының, Басқарма мүшелерінің және Кооператив ревизорының қолы қойылған акт негізінде ашылады. Журнал бүлінген немесе жоғалған жағдайда Кооператив төрағасы, Басқарма мүшелері және Кооператив ревизоры куәландырған акт жасалады. Кооператив мүшесінің куәлігін қалпына келтіруді Кооператив төрағасы кооператив мүшесінен алған белгіленген нысандағы өтінім негізінде, Кооператив басқармасы белгілеген шарттар мен рәсімдер негізінде жүргізеді.
4.4. Кооперативтің жалпы жиналысының шешімі бойынша Кооператив арнайы қорлар құра алады (аумақты абаттандыру, мәдени-тәрбие және спорттық-сауықтыру жұмыстары, басқарма мүшелеріне ақы төлеу, сыйақы беру және т.б.).
4.5. Кооператив агентінің пайларды кейіннен үшінші тұлғаларға қайта сату үшін сатып алуына жол беріледі. Бұл ретте Кооператив агенті пай жарнасы ретінде айқындалған соманың толық көлемін енгізуі тиіс.
4.6. Кооператив мыналардың есебінен қалыптасатын мүліктің меншік иесі болып табылады:
- кооператив мүшелерінің пай жарналары;
- оның қызметінен алынған кірістер;
- қолданыстағы заңнамамен тыйым салынбаған өзге де көздерден түскен кіріс.
4.7. Кооператив мүшелері жыл сайынғы баланс бекітілгеннен кейін пайда болған залалдарды қосымша жарналар арқылы үш ай ішінде жабуға міндетті. Бұл міндет орындалмаған жағдайда Кооператив кредиторлардың талап етуі бойынша сот тәртібімен таратылуы мүмкін.
4.8. Кооператив өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді. Кооператив мүшелері Кооператив мүшелерінің қосымша жарнасының енгізілмеген бөлігі шегінде пай жарналарының екі еселенген мөлшерінде оның міндеттемелері бойынша бірдей ортақ жәрдем қаражат жауаптылықта болады.
4.9. Кооператив алған кірістерді оның мүшелері арасында бөлуге болмайды және ол жарғылық мақсаттарға жұмсалады.
4.10. Кооператив Кооператив табысынан жыл сайынғы аударымдар есебінен 10% мөлшерінде резервтік капитал құрады. Резервтік капитал Кооперативтің кредиторлар алдындағы міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз етуге және күтпеген шығындарды жабуға арналған. Резервтік капиталды инфляциядан қорғау және оны өсіру үшін кооператив осы қаражатты активтерді басқару жөніндегі компанияларда орналастыруға құқылы, бірақ ол тек қана «Қазақстан Республикасының ұлттық кооперативтер қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарынан» сертификатталған жеткізушілер мәртебесіне ие компаниялар болуы керек.
5. Кооператив мүшелері, кооператив мүшелерінің құқықтары мен міндеттері
5.1. Он сегіз жасқа толған азаматтар және кооператив пайларының меншік иелері болып табылатын және «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінде» кооператив пайларының иелері ретінде тіркелген және кооперативтің мүшелік карталары бар заңды тұлғалар тұтыну кооперативінің мүшелері бола алады.
5.2. Азаматтар мен заңды тұлғалар бірнеше тұтыну кооперативтерінің мүшелері бола алады.
5.3. Кооператив мүшелері:
1) белгіленген тәртіппен тұтыну кооперативінен өз еркімен шығуға құқылы;
2) тұтыну кооперативінің қызметіне қатысуға, басқару органдары мен бақылаушы органдарын сайлауға және оларға сайлануға, тұтыну кооперативінің қызметін жақсарту, оның органдарының жұмысындағы кемшіліктерді жою туралы ұсыныстар енгізуге құқылы;
3) тұтыну кооперативінің тауарларын (қызметтерін) басқа азаматтар мен заңды тұлғалар алдында басым түрде сатып алуға (алуға), тұтыну кооперативінің ұйымдары арқылы өз өндірісінің бұйымдары мен өнімдерін, жеке қосалқы шаруашылық пен кәсіпшілікті өткізу жөніндегі көрсетілетін қызметтер шарты негізінде жүзеге асыруға құқылы;
4) тұтыну кооперативінің мүшелері үшін тұтыну кооперативінің жалпы жиналысында көзделген жеңілдіктерді пайдалануға құқылы;
5) тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарынан олардың қызметі туралы ақпарат алуға, оның ішінде жарғыда айқындалатын тәртіппен бухгалтерлік есептің, есептіліктің деректерімен және басқа да құжаттамамен танысуға құқылы;
6) тұтыну кооперативінің жалпы жиналысына оның атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының заңға қайшы әрекеттеріне шағыммен жүгінуге құқылы;
7) тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының мүдделерін қозғайтын шешімдеріне сот тәртібімен шағымдануға құқылы;
8) тұтыну кооперативі таратылған жағдайда кредиторлармен есеп айырысқаннан кейін қалған мүліктің бір бөлігінің құнын немесе тұтыну кооперативі мүшелері көпшілігінің келісімі бойынша сол мүліктің мүліктік (пайлық) жарнасына пропорционал заттай бір бөлігін алуға құқылы;
9) тұтыну кооперативі мүлкіндегі өз үлесін бөлуге және оның құнын немесе тұтыну кооперативі мүшелері көпшілігінің келісімі бойынша, одан шыққан жағдайда, оның мүліктік (пайлық) жарнасына пропоционал заттай мүлікті алуға құқылы;
10) тұтыну кооперативіндегі өз еңбегі үшін жалақы нысанында немесе жарғыда айқындалған өзге де нысанда сыйақы алуға құқылы.
11) белгіленген тәртіппен пайды және тиісінше кооперативке мүшелікті иелену құқығын үшінші тұлғаларға сатуға немесе сыйға тартуға құқылы.
Кооператив мүшелерінің Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген басқа да құқықтары болуы мүмкін.
5.4. Кооператив мүшелері:
- осы Жарғының талаптарын сақтауға;
- жалпы жиналыстың, Кооперативтің сайланбалы басқару органдарының құзыретіне сәйкес қабылданған шешімдерін орындауға;
- осы Жарғыда көзделген тәртіппен, тәсілмен және мөлшерде Кооператив мүлкіне пай жарналарын енгізуге;
- Кооперативке өз қызметін жүзеге асыруға көмек көрсетуге;
- Кооператив өзінің коммерциялық құпиясы деп жариялаған мәліметтерді жария етпеуге;
- жалпы жиналыстың шешімі негізінде қосымша жарналарды жүзеге асыруға міндетті.
5.8. Кооператив пен оның мүшелері арасындағы, сондай-ақ Кооператив пен жеке не заңды тұлғалар арасындағы даулар заңда белгіленген тәртіппен «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» жанындағы тұрақты жұмыс істейтін сот төрелігінде немесе «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығынан» «Сертификатталған жеткізушінің» сертификатын алған сот төрелігінде қаралады.
6. Кооператив мүшелігіне қабылдау, кооперативке мүшелікті тоқтату және өзгерту
6.1. Он сегіз жасқа толған азаматтар және заңды тұлғалар тұтыну кооперативінің мүшелері бола алады.
6.2. Тұтыну кооперативінің мүшесі болғысы келетін азамат немесе заңды тұлға осы Жарғының 4.3-тармағының тармақшаларына сәйкес рәсімдерден өтеді.
6.3. Кооперативке қабылдау туралы өтінішті Кооперативтің атқарушы органы он күн ішінде қарауы тиіс.
6.4. Тұтыну кооперативіне мүшелік: ерікті түрде шыққан; алынып тасталған; мүліктегі үлеске деген құқық сатылған немесе жоғалған; тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын азамат қайтыс болған, ол қайтыс болды деп жарияланған, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен хабар-ошарсыз кетті деп танылған; тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын заңды тұлға таратылған; тұтыну кооперативі таратылған жағдайларда тоқтатылады.
6.5. Кооператив мүшесі шығардан кемінде екі апта бұрын төрағаға жазбаша түрде ескерте отырып, өз қалауы бойынша Кооперативтен шығуға құқылы.
6.6. Кооператив мүшесі қайтыс болған жағдайда оның мұрагерлері Кооператив мүшелігіне жалпы негіздерде қабылдануы мүмкін.
6.7. Тұтыну кооперативі таратылған жағдайда кооператив мүшесінің Кооператив мүлкіндегі оның мүліктік (пайлық) жарнасына пропорционал үлесін бөліп алуға құқы бар.
6.8. Тұтыну кооперативінің мүшесі жарғыда белгіленген өз міндеттерін дәлелсіз себептермен орындамаған не тұтыну кооперативіне нұқсан келтіретін қасақана іс-әрекеттер жасаған жағдайда жалпы жиналыстың шешімімен тұтыну кооперативінен шығарылуы мүмкін.
Тұтыну кооперативінің атқарушы органы тұтыну кооперативінің мүшесін оны тұтыну кооперативінен шығару туралы жалпы жиналысқа шығару себептері туралы он күннен кешіктірмей жазбаша нысанда хабардар етуге және аталған жалпы жиналысқа шақыруға тиіс, онда оған өз пікірін айту құқығы берілуі тиіс.
Тұтыну кооперативінің шығарылатын мүшесі тұтыну кооперативінің жалпы жиналысында дәлелсіз себеппен болмаған жағдайда жоғарыда көрсетілген рәсімдер сақталған кезде оны қатыспаса да шығару туралы шешім қабылдауға құқылы. Егер жиналысқа қатысушылардың үштен екісі жақтап дауыс берсе, шешім қабылданды деп есептеледі.
Тұтыну кооперативінің шығарылған мүшесіне тұтыну кооперативінің мүлкіндегі енгізілген мүліктік (пайлық) жарнаға пропорционал үлесті бөлу қолданыстағы заңнамада және осы Жарғыда белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
6.9. Тұтыну кооперативінің мүшесі тұтыну кооперативіне немесе оның мүшелеріне қасақана зиян келтірген жағдайда олар зиян келтірушіден бөлінген үлес есебінен зиянды өтеуді талап етуге құқылы.
6.10. Егер Тараптар өтелетін зиянның және тұтыну кооперативі мүшесіне бөлінетін үлестің мөлшері туралы келісімге келмеген жағдайда дау сот тәртібімен шешіледі.
6.11. Тұтыну кооперативі мүшесі ерікті түрде шыққан жағдайда тұтыну кооперативінің мүлкіндегі өз үлесін енгізілген мүліктік (пайлық) жарнаға пропорционал, қолданыстағы заңнамада белгіленген тәртіппен бөліп алуға құқылы.
6.12. Тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын азамат қайтыс болған, хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе белгіленген тәртіппен қайтыс болды деп жарияланған жағдайда оның тұтыну кооперативіндегі мүшелігі тоқтатылады.
6.13. Тұтыну кооперативінің атқарушы органы тұтыну кооперативінің қайтыс болған мүшесінің мүліктегі үлесін қайтыс болған, хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе ол қайтыс болды деп жарияланған күні оның мұрагерлеріне төлеу үшін қолданыстағы заңнамада белгіленген тәртіппен оның үлесіне пропорционал үлесті бөліп береді.
6.14. Кооперативтен шығару рәсімі:
6.14.1. Кооператив мүшесін шығару туралы шешім қабылданғаннан кейін оның себебіне қарамастан, Кооператив басқармасы төрағасының қолы қойылған «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізіліміне» белгіленген нысан бойынша өтініш жіберіледі және оған: кооперативтен шығу бастамашысынан кооперативтен шығу тілегі туралы өтініш, кооператив мүшесінің қайтыс болғаны туралы куәлік немесе заңды тұлғаның таратылуын куәландыратын құжат, кооперативтің жоғары органының кооператив мүшесін шығару туралы хаттамасы және Кооператив төрағасында сақталатын кооперативтік пайларды тіркеу журналының кооператив мүшесін шығару туралы жазбасының көшірмесі қоса беріледі.
6.14.2. «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінің» қызметкері құжаттардың дұрыс ресімделуін тексереді, кооперативтен шығуға тілек білдірген кооператив мүшесіне, кооператив мүшесі қайтыс болған жағдайда Тізілімнің кооператив пайын сатып алған сәтте кооператив мүшесі толтырған сауалнамада көрсетілген телефондар бойынша жақын туыстарына немесе заңды тұлға таратылған жағдайда сауалнамада көрсетілген заңды тұлғалардың құрылтайшыларына тиісті сұрау салады. Тізілім жасалған сұрау негізінде мынадай шешімдер шығарады:
1. пай иесін кооператив пайының тізілімдік нөмірін жоя отырып, кооператив пайы иелерінің тізілімінен шығару.
2. пайлардың тізіліміндегі пайдың иесін өзгерте отырып, пайлардың иесін кооперативтің пайлары иелерінің тізілімінен шығару.
3. Тараптардың бірі кооперативтік пайдың иесі туралы жазбаның тізіліміндегі өзгерістерге келіспеген немесе ресімделген құжаттардың дұрыстығына күмән келтірген жағдайда Тізілімнің қызметкері кооператив мүшесін кооперативтен "Қазақстан Республикасының Ұлттық кооперативтер қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары" жанындағы сот төрелігінде немесе осы ұйымнан Сертификатталған жеткізуші мәртебесіне ие өзге де сот төрелігіне шығару туралы шешім бойынша талқылауларды беру туралы нұсқама беруге міндетті. Сот төрелігінің шешімі пайлар иелерінің тізілімдік жазбасына өзгерістер енгізу немесе пайлар иелерінің тізіліміне өзгерістер енгізуден бас тарту үшін негіз болуы мүмкін.
6.14.3. Тізілім қызметкері қабылдаған шешім негізінде Тізілім тізілімде тіркелген пайдың иесі немесе кооператив пайының тізілімдік нөмірі жойылған тізілімнен үзінді көшірме береді. Үзінді көшірмеде кооперативтің шығарылатын мүшесінің енгізген мүліктік (пайлық) жарнасының пропорциясы туралы ақпарат қамтылады және бұл тұтыну кооперативінің мүлкіндегі бөлінетін үлестің мөлшерін айқындау үшін негіз болып табылады.
7. Кооперативті басқару
7.1. Жоғары орган – жалпы жиналыс; атқарушы орган – басқарма (Төраға); бақылаушы орган – ревизор.
Тұтыну кооперативі мүшелерінің жалпы жиналысы:
7.2. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы оның жоғары органы болып табылады және оның қызметіне қатысты барлық мәселелерді толық шешеді. Егер жалпы жиналысқа Кооператив мүшелерінің кемінде жартысы қатысса немесе дауыс берсе, ол заңды деп танылады. Кооператив мүшелерінің дауыс беруі екі нысанда: тікелей және сырттай өткізілуі мүмкін. Дауыс берудің сырттай нысаны «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» бекіткен бланк нысаны бойынша жалпы жиналыс өткізілгеннен кейін үш күннің ішінде жүргізіледі.
Жалпы жиналыс кезекті және кезектен тыс болуы мүмкін.
Кезекті жалпы жиналыс кезекті қаржы жылы аяқталғаннан кейін үш айдан кешіктірілмей өткізіледі.
Кезектен тыс жалпы жиналысты Кооператив Басқармасы өз бастамасы бойынша, кооператив мүшелерінің кемінде 20%-ының талап етуі бойынша шақырады.
7.3. Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысының айрықша құзыретіне мыналар жатады:
1) тұтыну кооперативінің жарғысына мүлік (пай) жарнасының мөлшері туралы, орналасқан жері мен атауы туралы өзгерістерді қоса алғанда, өзгерістер мен толықтырулар енгізу немесе жарғыны жаңа редакцияда бекіту;
2) тұтыну кооперативі қызметінің негізгі бағыттарын айқындау;
3) тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының басшысы мен мүшелерін сайлау, олардың өкілеттігін тоқтату, олардың қызметі туралы есептерді тыңдау, оларды ұстауға арналған қаражат мөлшерін айқындау;
4) тұтыну кооперативінің мүшелерін кооперативтен шығару;
5) тұтыну кооперативінің ішкі қызметін реттейтін ішкі ережелерді, оларды қабылдау рәсімдерін және басқа да құжаттарды бекіту;
6) тұтыну кооперативтерінің қауымдастығын (одағын) құру, қауымдастыққа (одаққа) кіру және одан шығу туралы мәселелерді шешу;
7) жылдық қаржылық есептерді, тұтыну кооперативі ревизиялық комиссияның есебін бекіту;
8) тұтыну кооперативі шеккен залалдарды жабу тәртібі;
9) тұтыну кооперативі қорларының түрлері мен оларды қалыптастыру және жұмсау тәртібін айқындау;
10) тұтыну кооперативінің құны Жарғыда айқындалған құннан асатын жылжымайтын мүлкін иеліктен шығару;
11) тұтыну кооперативін қайта ұйымдастыру және тарату туралы шешімдер қабылдау;
12) тарату комиссиясының төрағасы мен мүшелерін сайлау және тарату балансын бекіту.
Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы атқарушы, бақылаушы және өзге де органдардың шешімдерін растау немесе олардың күшін жою жөніндегі мәселелерді өз ұйғарымы бойынша қабылдауға құқылы. Осы Заңда жалпы жиналыстың айрықша құзыретіне жатқызылған мәселелермен қатар тұтыну кооперативінің жарғысында оның айрықша құзыретіне басқа да мәселелер жатқызылуы мүмкін.
Егер тұтыну кооперативінің жарғысында өзгеше белгіленбесе, жалпы жиналыс өзінің ерекше құзыретіне жатпайтын өкілеттіктерді тұтыну кооперативінің атқарушы органына беруге құқылы.
11), 12) тармақтарда көрсетілген мәселелер бойынша шешімдерді кооператив мүшелерінің кемінде үштен екісі қабылдайды.
1),2),3),4),5),6),7),8),9),10) тармақтарда көрсетілген мәселелер бойынша шешімдер кооператив мүшелерінің қарапайым көпшілік дауысымен қабылданады.
7.4. Кооператив мүшелері жалпы жиналысының айрықша құзыретіне жатқызылған мәселелерді Кооперативтің атқарушы органының шешуіне бере алмайды.
7.5. Кооперативтің әрбір мүшесі жалпы жиналыс шешімдер қабылдаған кезде оның жарнасының мөлшеріне қарамастан, бір дауысқа ие болады.
7.6. Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысы оған қатысушылар арасынан кемінде 2 адамды 3 жыл мерзімге сайлайтын және Кооператив қызметіне ағымдағы басшылықты жүзеге асыратын Басқарма кооперативтің атқарушы органы болып табылады. Басқарма Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысына есеп береді. Басқарманы жалпы жиналыс тағайындайтын Төраға басқарады.
7.7. Атқарушы орган өз бастамасы бойынша тұтыну кооперативінің кезектен тыс жалпы жиналысын, сондай-ақ ревизиялық комиссияның талап етуі бойынша не тұтыну кооперативі мүшелерінің жалпы санының кемінде оннан бір бөлігінің бастамасы бойынша шақырады.
7.8. Егер ревизиялық комиссияның немесе тұтыну кооперативі мүшелерінің талаптарына қарамастан, атқарушы орган кезектен тыс жалпы жиналысты шақырмаса, оны ревизиялық комиссия немесе тұтыну кооперативі мүшелері жалпы санының кемінде оннан бір бөлігі жеке шақыра алады.
7.9. Басқарма құзыретіне Кооператив қызметіне қатысты және осы Жарғымен жалпы жиналыстың айрықша құзыретіне жатқызылмаған барлық мәселелерді шешу кіреді, оның ішінде:
1) Кооператив қызметіне жедел басшылықты жүзеге асырады және осы Жарғыға сәйкес берілген шектерде оның мүлкіне иелік етеді;
2) жалпы жиналысқа жылдық қаржылық есептілікті ұсынады;
3) Кооператив атынан шарттар (келісімшарттар) жасасады және олардың орындалуын қамтамасыз етеді;
4) жалпы жиналыс алдында Кооператив мүлкінің және өзге де қаражатының қозғалысы туралы есеп береді:
5) мемлекеттік мекемелерде, оның ішінде соттарда, кәсіпорындарда, қоғамдық және өзге де ұйымдарда басқару органы етіп Кооперативті сайлаған кооперативтің, кооператив мүшелерінің, меншік иелерінің мүдделерін білдіру және қорғауды жүзеге асырады
6) өз құзыреті шегінде басқа да қызметтерді орындайды.
Басқарма мүшелерінің Кооператив қызметіне қатысты құпия ақпаратты жария етуге құқы жоқ, бірақ он күн мерзімде кооператив мүшелерінің жазбаша сұрақтарына кооператив қызметіне қатысты толық жауап беруге міндетті.
Басқарма Төрағасы:
- кооператив мүшелерінің жалпы жиналысында «Қазақстан Республикасының ұлттық кооперативтер және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары қауымдастығында» аккредиттелген оқу орталықтарында оқудан өткен және «Қазақстан Республикасының Ұлттық кооперативтері және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары қауымдастығы» сертификаттау орталығында емтихан тапсырған адамдар қатарынан «Тұтыну кооперативінің төрағасы» ретінде сайланады.
- Басқарма қызметіне басшылық жасайды, жалпы жиналыстың шешімдерін дайындауды және орындауды ұйымдастырады, олардың орындалуы жөнінде есеп береді;
- Кооператив атынан сенімхатсыз әрекет етеді және үшінші тұлғалармен, кәсіпорындармен, ұйымдармен және мекемелермен қарым-қатынас барысында мүдделерді білдіреді;
- банкте есеп айырысу және басқа да шоттар ашады;
- Кооператив қызметкерлерін жұмысқа қабылдау және жұмыстан босату мәселелерін шешеді;
- Кооперативтің атынан өкілдік ету құқығына, оның ішінде қайта сенім білдіру құқығымен сенімхаттар береді.
7.10. Кооперативтің лауазымды тұлғалары (Төраға және бас бухгалтер) Кооперативтің қаржы-шаруашылық қызметіне жауапты болады.
7.11. Кооперативтің қаржы-шаруашылық қызметін тексеруді және оның атқарушы органының қызметін бақылауды Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысы 3 жыл мерзімге сайлайтын ревизиялық комиссия (ревизор) жүзеге асырады. Тұтыну кооперативі атқарушы органының мүшелері ревизиялық комиссияның мүшелері (ревизор) бола алмайды.
7.12. Ревизор жылдық есептердің және Кооперативтің бухгалтерлік баланстарының дұрыстығы туралы қорытындыны Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысына бекітуге ұсынады.
7.13. Ревизор тексерулерді жалпы жиналыстың тапсырмасы бойынша, өз бастамасы бойынша немесе Кооператив мүшелерінің талап етуі бойынша жүзеге асыра алады.
7.14. Ревизор Кооперативтің қаржылық құжаттамасымен танысуға құқылы.
7.15. Қаржылық қызметке тексеру жүргізу және қаржылық есептілікті растау үшін Кооператив заңнамалық актілерге сәйкес аудитті жүзеге асыру құқығына ие адамдар арасынан сыртқы аудиторларды тарта алады.
7.16. Кооперативте бақылау кеңесі де құрылуы мүмкін. Кооператив мүшесі бір мезгілде басқарма және қадағалау кеңесінің мүшесі бола алмайды.
7.17. Тұтыну кооперативі банкрот деп танылған немесе оңалту рәсімі қолданылған және Қазақстан Республикасының оңалту және банкроттық туралы заңнамалық актісінде белгіленген тәртіппен уақытша не банкроттықты немесе оңалтуды басқарушы тағайындалған жағдайларда, оны басқару жөніндегі барлық өкілеттіктер тиісінше уақытша не банкроттықты немесе оңалтуды басқарушыға өтеді.
8. Тұтыну кооперативі мен оның мүшелері, кооперативтің
атқарушы органы және жалдамалы қызметкерлер арасындағы өзара қарым-қатынастар
8.1. Кооперативтің еңбек шарты (келісімшарты) бойынша жұмыс істейтін адамдармен еңбек қатынастары Қазақстан Республикасының қолданыстағы еңбек заңнамасымен реттеледі.
Кооператив қызметкерлерін жұмысқа қабылдауды және жұмыстан босатуды Төраға жүргізеді. Қызметкерлерді жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару кезінде Төраға кооператив мүшелерінің пікірін ескеруі тиіс. Егер кооператив мүшелерінің жартысынан көбі қызметкердің жұмысына риза болмаса, мұндай қызметкер жұмыстан шығарылады немесе керісінше, егер қызметкерді кооператив мүшелерінің жартысынан көбі қолдаса, онда Төраға қызметкерді жұмыстан босату туралы шешім қабылдаса да, оның күші жойылады.
8.2. Кооператив өз құрылымын дербес айқындайды: Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес қызметкерлер санын, олардың кәсіптік және біліктілік құрамын, жұмыс уақыты мен демалыс режимін айқындайды, штаттарды бекітеді, өндірісті ұйымдастыру мен еңбекке ақы төлеудің жүйелері мен нысандарын белгілейді.
8.3. Кооператив заңнамада белгіленген ережелер мен нормаларды басшылыққа ала отырып, еңбекті қорғауды, қауіпсіздік техникасын, өндірістік гигиена мен санитарияны қамтамасыз ету жөніндегі шараларды жүзеге асырады.
8.4. Кооператив қызметкерлері міндетті әлеуметтік сақтандыруға және әлеуметтік қамсыздандыруға жатады.
8.5. Жалпы жиналыстың шешімі бойынша Кооператив өз табыстары есебінен өз қызметкерлерін әлеуметтік қамсыздандыру жөнінде қосымша жеңілдіктер енгізуге құқылы.
8.6. Тұтыну кооперативі мүшелерінің оның қызметіне жеке еңбегімен қатысқаны үшін төленетін сыйақылар мөлшері, сондай-ақ жеке еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін адамдардың еңбегіне ақы төлеу мөлшері жалпы жиналыстың шешімімен белгіленеді.
8.7. Тұтыну кооперативі мүшелерінің оның қызметіне жеке еңбегімен қатысуы міндетті болып табылмайды.
9. Қаржылық қызмет және есептілік
9.1. Кооперативтің қаржы-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебі мен жылдық есебін ұсыну қолданыстағы заңнамада көзделген тәртіп пен мерзімде жүргізіледі және беріледі. Осы есеп кооперативтің барлық мүшелеріне олардың жеке электрондық поштасына, сондай-ақ «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығына» оларды Кооператив агенттеріне, «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» ақпараттық таратылымына жазылушыларға және «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізіліміне» жіберу үшін электронды түрде жіберіледі, ол өз кезегінде, ұсынылған деректер негізінде кооператив пайларының ағымдағы сәттегі нарықтық құнын есептейді және осы ақпарат «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің ұлттық қауымдастығы мен экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының» жазылушыларына жіберілетін болады.
9.2. Кооперативтің жылдық есептері мен бухгалтерлік баланстарының дұрыстығын ревизор растауы тиіс. Кооператив төрағасы мен бас бухгалтер олардың дұрыстығына жауап береді.
10. Филиалдар мен өкілдіктер
10.1. Тұтыну кооперативі өзі орналасқан жерден тыс жерде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес филиалдар құруға және өкілдіктер ашуға құқылы.
10.2. Тұтыну кооперативінің филиалдарын құру және өкілдіктерін ашу туралы шешімдерді тұтыну кооперативінің атқарушы органы қабылдайды.
11. Кооператив жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу
Кооперативті қайта ұйымдастыру және оның қызметін тоқтату
11.1. Егер Кооперативтің жалпы жиналысы Жарғыға өзгерістер мен толықтырулар енгізу, сондай-ақ Жарғының жаңа редакциясын қабылдау туралы шешім қабылдаған жағдайда Кооператив бұл туралы тіркеуші органға және «Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығына» Жарғыға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы шешім қабылданған күннен бастап бір ай мерзімде хабарлайды.
11.2. Кооперативтің қызметін тоқтату қайта ұйымдастыру (қосу, біріктіру, бөлу, бөліп шығару) немесе тарату негізінде жүзеге асырылады:
- Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысының шешімдері;
- заңнамада көзделген жағдайларда сот шешімдері.
11.3. Кооперативтің құқықтық мирасқоры қайта ұйымдастырылған (біріккен, қосылған, бөлінген, бөліп шығарылған) жағдайда оның мүшелерінің жалпы жиналысы белгіленеді.
11.4. Тарату кезінде жалпы жиналыс тарату комиссиясын тағайындайды және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тарату тәртібі мен мерзімдерін белгілейді. Тарату комиссиясы тағайындалған кезден бастап оған Кооперативтің мүлкі мен істерін басқару жөніндегі өкілеттік көшеді.
Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысы заңды тұлғаларды тіркеуді жүзеге асыратын әділет органына Кооперативтің таратылғаны туралы жазбаша хабарлауға міндетті.
11.5. Тарату комиссиясы Кооперативті тарату туралы, сондай-ақ оның кредиторларының талаптарын әділет органының орталық баспа басылымдарында мәлімдеу тәртібі мен мерзімдері туралы ақпаратты жариялайды. Бұл мерзім тарату туралы жарияланған кезден бастап екі айдан кем болмауы тиіс.
Тарату комиссиясы кредиторларды анықтауға және берешекті алуға шаралар қолданады, сондай-ақ кредиторларға Кооперативтің таратылғаны туралы жазбаша хабардар етеді.
11.6. Кредиторлардың талап қоюына арналған мерзім өткеннен кейін тарату комиссиясы Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысы бекітетін аралық тарату балансын жасайды, онда Кооператив мүлкінің құрамы, кредиторлар мәлімдеген талаптардың тізбесі, сондай-ақ оларды қарау нәтижелері туралы мәліметтер болады.
11.7. Тарату комиссиясы Кооператив кредиторларына ақша сомаларын төлеуді Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде (Жалпы бөлім) белгіленген кезектілік тәртібімен, аралық тарату балансына сәйкес, ол бекітілген күннен бастап іске асырады.
11.8. Кредиторлармен есеп айырысу аяқталғаннан кейін тарату комиссиясы тарату балансын жасайды, оны Жалпы жиналыс бекітеді.
11.9. Кооперативті тарату Кооперативті тіркеген органда қолданыстағы заңнамада көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
11.10. Бизнес-сәйкестендіру нөмірлері ұлттық тізілімінен шығарылғаннан және кооператив Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінен шығарылғаннан кейін Кооперативтің таратылуы аяқталды, ал Кооператив өз қызметін тоқтатты деп есептеледі.
11.11. Кредиторлардың талаптары қанағаттандырылғаннан және бюджетпен есеп айырысқаннан кейін қалған Кооператив мүлкі кооператив пайларының, кооператив пайлары иелерінің жалпы санын және олардың кооператив мүлкіндегі пропорционал үлесін көрсететін Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінен алынған үзінді көшірме негізінде оның мүшелері арасында олардың пайларына пропорционал бөлінеді.
Кооператив Төрағасы А. Буханов
Кооператив мүшелерінің
Құрылтай жиналысының
шешімімен
2021 ж. "___" ______
№ 1 хаттамамен
бекітілді
«UMAI»
жол бойындағы сервис және карбон фермасы бойынша
тұтыну кооперативінің
ТИПТІК ЖАРҒЫСЫ
I. Жалпы ережелер
1.1. Әрі қарай «ТК» деп аталатын «UMAI» тұтыну кооперативін 2021 жылы «__»____ өткен құрылтай жиналысында азаматтардың бастамашыл тобы құрды.
1.2. Әрі қарай «Кооператив» деп аталатын «UMAI» тұтыну кооперативі өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының 27.12.1994 ж. Азаматтық кодексіне (Жалпы бөлім), «Коммерциялық емес ұйымдар туралы» Заңға, «Тұтыну кооперативі туралы» Заңға, Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 12 қарашадағы № 390-V ҚРЗ «Өзін-өзі реттеу туралы» Заңына, «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» ЗТБ ӨРҰ жоғары басқару органының жиналысында осы қауымдастықты өзін-өзі реттейтін ұйым ретінде танитын кооперативтердің барлық нысандары мен Республиканың экономикалық қоғамдастықтарының басқа да нысандары үшін және осы Жарғыда қабылданған нормативтік құжаттарына сәйкес жүзеге асырады.
1.3. Кооператив қатысушылардың материалдық және өзге де қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін азаматтарды мүшелік негізде ерікті түрде біріктіру арқылы құрылды, бұл өз мүшелерінің мүліктік (пайлық) жарналарын біріктіру арқылы жүзеге асырылады.
1.4. Кооператив коммерциялық емес ұйым болып табылады.
1.5. Кооперативтің ресми атауы:
Толық атауы:
- қазақ тілінде: «UMAI» тұтану кооперативі;
- орыс тілінде: Потребительский кооператив «UMAI».
Қысқартылған атауы:
- қазақ тілінде: «UMAI» ТК;
- орыс тілінде: ПК «UMAI».
1.6. Кооперативтің орналасқан жері: 050021, Қазақстан Республикасы, Талдықорған қаласы, Медеу ауданы, Достық көшесі, 8-үй, 7-пәтер.
1.7. Кооператив қызметінің мерзімі шектеусіз.
1.8. Осы Жарғының ережелері кооперативтің барлық осы немесе болашақ мүшелеріне, оның ішінде кооперативтің өнімін немесе қызметін алушыларға, сондай-ақ өтеулі немесе өтеусіз негізде кооперативке тауарлар мен қызметтер ұсынатын кез келген заңды және жеке тұлғаларға қолданылады.
2. Кооперативтің құқықтық жағдайы
2.1. Кооператив мемлекеттік тіркеуден өткен кезден бастап құрылған болып есептеледі және заңды тұлға құқығына ие болады, оның дербес балансы, банктерде есеп айырысу және өзге де шоттары, өз атауы жазылған дөңгелек мөрі, бұрыштық мөртабаны, фирмалық бланкілері және басқа да деректемелері бар. Кооператив тіркелгеннен кейін ғана шарттар жасасады және өзге де мәмілелерді іске асырады.
2.2. Кооператив өз қызметінің мақсаттарына және мүліктік мақсатына сәйкес өз мүлкін иеленуді, пайдалануды және оған билік етуді жүзеге асырады. Кооперативтің мүлкі оның балансында есепке алынады.
2.3. Кооперативтің осы Жарғыда айқындалған өз мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу, сондай-ақ өз қызметін жүзеге асыру және әрі қарай дамыту үшін оның:
- өз қызметі туралы ақпарат таратуға;
- өз атынан шарттар жасауға, мәмілелер жасауға, мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтарды сатып алуға және жүзеге асыруға және міндеттер атқаруға, сотта талапкер және жауапкер болуға;
- белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының аумағындағы банктерде шоттар ашуға, белгіленген тәртіппен банктік және коммерциялық кредиттер алуға және пайдалануға;
- жеке немесе заңды тұлғалар шарттық негізде берген ғимараттарды, үй-жайларды, ұйымдастыру техникасын және өзге де мүлікті пайдалануға;
- басқа заңды тұлғалардың құрылтайшысы немесе қатысушысы болуға, заңды тұлғалардың бірлестіктеріне (қауымдастықтарына, одақтарына), оның ішінде халықаралық бірлестіктерге мүше болуға;
- филиалдар мен өкілдіктер ашуға;
-жәрмеңкелер мен көрмелерге, биржалық сауда-саттыққа, сондай-ақ олардың ұйымдарына қатысуға, ақпараттық-әдістемелік жарнамалық материалдар шығаруға құқы бар.
2.4. Кооператив коммерциялық емес ұйымдар үшін Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасында көзделген барлық құқықтар мен жеңілдіктерді пайдаланады.
3. Кооператив қызметінің мақсаты мен мәні
3.1. Кооператив құрудың негізгі мақсаттары:
- Қазақстан Республикасында жол бойындағы сервис инфрақұрылымын дамыту.
- Қазақстан Республикасының барлық аумағында Карбон фермаларын құру.
- Кооператив мүшелерінің ресурстарын кооператив өндіретін, сатып алатын, сататын немесе қайта сататын қызметтер мен тауарларды алу шығындарын азайту үшін біріктіру.
- Кооператив қызметі арқылы кооператив мүшелерінің тұтыну мен тіршілік әрекетінің негізгі шығындарын өтеудің қосымша көзін құру.
- Пайлар есебінен кооператив мүшелерінің қаражатын инфляция мен бағаның өсуінен қорғаудың қосымша ресурсын құру.
- Кооператив мүшелерінің өмір сүру шығындарын азайтуды және өмір сүру деңгейін арттыруды қамтамасыз ету үшін мемлекеттік, коммерциялық және қоғамдық ұйымдармен ынтымақтасатын және өзара әрекет ететін ресми орган құру.
3.2. Кооператив қызметінің мәні:
- кооператив мүшелерінің экономикалық, өндірістік немесе кәсіпкерлік қызметі процесінде кооператив алған пайдадан пайлар сатып алу немесе жалпы жиналыстың шешімі есебінен оның қызметіне салынған қаражаттың мақсатты пайдаланылуын, сондай-ақ кооператив мүлкінің тиісті техникалық, пайдалану, құқықтық және санитарлық жай-күйін бақылауды қамтамасыз ету;
- «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» ЗТБ-да тиісті сертификаттаудан өткен және «ҚР кооперативтеріне арналған қызметтерді сертификатталған жеткізуші» мәртебесін алған кез келген заңды және жеке тұлғалар қатарынан өтеулі немесе өтеусіз негізде кооперативке тауарлар мен қызметтер ұсынатын жеке мердігерлерді немесе ұйымдарды кооперативтің шаруашылық қызметін қамтамасыз ету үшін жеке анықтау;
- «ҚР кооперативтеріне арналған қызметтерді сертификатталған жеткізуші» тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде Тапсырыс беруші болады, осы қызметтерді көрсететін тиісті кәсіпорындармен шарттар жасасады.
- Кооператив мүшелерінің кооперативтің барлық шығыстары мен кірістерінде кооператив қаражатына иелік етуге қатысуын қамтамасыз етеді;
- Кооперативтің барлық мүшелерінің кооператив игіліктерін пайдаланудың белгіленген ережелерін орындауын қамтамасыз етеді;
- шарттық міндеттемелерін дұрыс орындамаған жағдайда заңда белгіленген тәртіппен кооператив қызметіне қызмет көрсететін ұйымдарға, өзге кәсіпорындарға, сондай-ақ Кооператив қызметін көрсететін тұлғаларға санкциялар қолдану үшін органдарға жүгінеді;
- Кооперативтің жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін қосымша қаржылық немесе материалдық құндылықтар алу мақсатында шаруашылық қызметті жеке немесе үлестік қатысу шарттарында жүзеге асырады;
3.3. Кооператив қолданыстағы заңнамаға сәйкес өзінің жарғылық мақсаттарына сәйкес болған жағдайда ғана кәсіпкерлік қызметпен айналыса алады.
3.4. Тұтыну кооперативі «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген жекелеген қызмет түрлерімен немесе әрекеттермен (операциялармен) рұқсаттың не хабарлама жіберудің негізінде ғана айналыса алады.
4. Кооперативтің мүлкі, кірісі және шығындары
4.1. Кооперативтің меншігіндегі мүлік оның мүшелерінің пайларына (мүліктік жарналарына) бөлінеді.
4.2. Пай Кооператив мүшесінің Кооператив мүлкіндегі үлесі болып табылады. Пайлар жарналарының мөлшері мен оларды енгізу нысаны кооператив құру жөніндегі бастамашыл топ дайындаған бизнес-жоспардың, жұмыс жоспарының және кооператив құру бюджетінің негізінде кооператив мүшелерінің жалпы жиналысында анықталады.
4.3. Кооператив пайларын сатып алу рәсімі:
4.3.1. Кооператив құру жөніндегі бастамашыл топ Кооперативтің – Кооперативтік Бизнес Акселератордың құрылтай құжаттарын дайындау жөніндегі жұмыстарды жүргізуге шарт жасайды. Кооператив агенті – «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» сертификаттау орталығында аттестаттаудан өткен және Кооперативтік Бизнес Акселератордың қызметін жүзеге асыруға сертификат алған заңды тұлға немесе жеке кәсіпкер, Кооперативтік Бизнес Акселераторларының тізімі «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» сайтында міндетті түрде жарияланады. Кооперативтік Бизнес Акселератордың жұмысы үшін сыйақы кооператив пайының құнына кооператив шотына түскен мүшелік жарналардың пайызы түрінде енгізілуі мүмкін немесе оны кооперативтің бастамашыл тобы белгіленген төлем сомасы түрінде немесе құрылатын кооперативтегі пай түрінде төлейді.
4.3.2. Кооперативтік Бизнес Акселератор шарт негізінде бизнес-жоспарды, жұмыс жоспарын, кооператив бюджетін, кооператив мүшелерінің пай жарнасының мөлшерін, таныстыру материалын және кооператив пайшыларын тарту жөніндегі іс-шаралар жоспарын дайындайды және оны кооператив құру жөніндегі бастамашыл топпен бекітеді.
4.3.3. Кооперативке пайшыларды тартуды тек «Кооператив агенті» жүргізеді. Кооператив агенті – «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» сертификаттау орталығында аттестаттаудан өткен және Кооператив агентінің қызметін жүзеге асыруға сертификат алған, сондай-ақ кооператив мүшелерінің пайларын Тізілімге тіркеу үшін «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» ЖШС атынан (мәтін бойынша әрі қарай «Тізілім») сенімхат алған және тіркелген заңды тұлға немесе жеке кәсіпкер. Кооператив агенттерінің тізімі Тізілім сайтында міндетті түрде жарияланады. Кооператив агентінің жұмысы үшін сыйақыны кооператив пайының құнына қосуға болады, оны кооперативтің әрбір мүшесі пайды сатқаны үшін комиссия немесе оны сатып алушының пайды сатып алуы бойынша кеңес бергені үшін сыйақы түрінде пай мөлшерінен бөлек төлейді.
Кооператив агенті кооперативке оның болашақ мүшелері – пайшыларды тарту бойынша іс-шаралар жүргізеді. Кооперативтен пай сатып алуға шешім қабылдағандар үшін Кооператив агенті кооперативке мүше болуға шешім қабылдаған адамдардың кооперативке мүше болудағы барлық шарттарын дұрыс және толық түсінгені үшін жауапты болады. Кооператив агенті қол қою үшін мынадай ақпаратты ұсынады:
1. Кооперативтің әрбір ережесі түсіндірілетін оның Жарғысы.
2. «Тұтыну кооперативі туралы» заң.
3. Кооперативтің бизнес-жоспары.
4. Кооперативтің 1 жылға арналған жұмыс жоспары.
5. Кооператив бюджеті және кооперативтің пай жарнасының мөлшерін есептеу әдісі.
6. Кооперативке кіруге арналған өтініш және сауалнама. Арызда азаматтың тегі, аты, әкесінің аты, тұрғылықты жері және жеке басын куәландыратын құжаттың деректері немесе заңды тұлғаның атауы, орналасқан жері және банктік деректемелері көрсетілуі тиіс
7. Кооперативтің құрылтай шарты.
4.3.4. Кооператив мүшелерінің қажетті саны тартылғаннан кейін тұтыну кооперативінің Құрылтай жиналысы ұйымдастырылады.
Тұтыну кооперативінің құрылтай жиналысы мынадай мәселелерді шешеді:
1) тұтыну кооперативін құру, оның атауы және орналасқан жері туралы шешім қабылдайды;
2) тұтыну кооперативі мүшелерінің тізімін олардың өтініштері негізінде – азаматтар үшін тегін, атын, әкесінің атын, тұрғылықты жерін және жеке басын куәландыратын құжаттың деректерін көрсете отырып және заңды тұлға үшін атауын, орналасқан жерін және банктік деректемелерін көрсете отырып бекітеді;
3) қызметтің мәні мен мақсаттарын айқындайды;
4) мүліктік (пайлық) жарналардың құрамын, мөлшерін, нысандарын және оларды енгізу мерзімдерін бекітеді;
5) жарғыны және құрылтай шартын бекітеді;
6) атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарды сайлайды;
7) мемлекеттік тіркеуге жауапты адамдар мен мерзімдерді айқындайды;
8) тұтыну кооперативін құруға байланысты өзге де мәселелерді шешеді.
Құрылтай жиналысының шешімі хаттамамен ресімделеді. Құрылтай жиналысының хаттамасына құрылтай жиналысының төрағасы мен хатшысы қол қояды.
Құрылтай жиналысының төрағасы оған қатысушылардың көпшілік дауыс беруімен сайланады. Жиналыс хатшысы бастамашыл топтың кооперативті ұйымдастыру үшін тартқан Кооперативтік Бизнес акселератор болып табылады.
4.3.5. Кооперативті мемлекеттік органдарға тіркегеннен кейін Кооператив агенті бес жұмыс күні ішінде Тізіліммен шарт жасасу және тіркелген кооператив пайларының тізілімін құру, оларға тізілім нөмірін беру және оларды кооператив пайларының иелеріне бекіту арқылы кооперативті «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізіліміне» тіркеуі керек. Тиісінше, пайлар иелерінің мүдделерін қорғау үшін кооператив пайларына меншік құқықтарын тіркеу үш жерде жүргізіледі:
1. кооператив Төрағасында сақталатын Кооперативтегі пайлар иелерінің журналында.
2. «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінде».
3. Кооператив мүшесінде «Кооперативтік пайлардың Бірыңғай ұлттық тізілімінен» үзінді көшірме түрінде
4.3.6. «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» Кооператив агенті немесе кооператив басшысы арқылы кооператив пайларының меншік иелеріне кооператив пайының тізілімдік нөмірі бар мүшелік билеттерді және үзінді көшірмені беру кезінде пайдың иесін көрсететін Тізілімнен үзінді көшірмені береді. Мүшелік билеттер «Қазақстан Республикасының ұлттық кооперативтер қауымдастығында және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарында» «Сертификатталған жеткізуші» ретінде тіркелген банктің банктік карталары болып табылады. Осы картаға есеп айырысу шоты тіркеледі, оған кооператив мүшелері кооперативтің қызметтерін жеңілдетілген бағамен төлеу, кооперативке мүшелік жарналар енгізу, кооператив пайларының иелеріне кооперативтің жалпы жиналыс бекіткен кезеңдегі жұмысының нәтижелері бойынша қаржылық сыйақы төлеу үшін ақша аударылады. Тек кооператив мүшелеріне арналған жеңілдіктерді шамадан тыс пайдалануға жол бермес үшін кооператив мүшелерінің қызметтеріне ақы төлеу тек осы мүшелік картаның көмегімен жүзеге асырылады. Қызметке ақы төлеу кезінде кооператив мүшесінде мүшелік карта болмаған немесе қызметтерге ақы төлеу қолма-қол есеп айырысу арқылы жүргізілген жағдайда, кооператив қызметінің немесе тауарының бағасы кооперативтің мүшелері емес адамдар үшін жалпы жиналыста белгіленген бағалар бойынша жүргізіледі. Банкпен байланысты бұзуға немесе банктің кінәсінен туындаған басқа да техникалық себептерге байланысты мүшелік картамен төлем жүргізу мүмкін болмаған жағдайда кооперативтің қызметтеріне немесе тауарларына ақы төлеуді қабылдау кооператив мүшелеріне жатпайтын адамдарға белгіленген бағалар бойынша жүргізіледі. Содан кейін банктен банктің кінәсінен карта жұмысының істен шыққанын растайтын құжат сұратылады және кооператив мүшесі кооператив мүшелеріне арналған және кооператив мүшелеріне арналмаған баға арасындағы туындаған айырма сомасын кооперативтен қайтаруға құқылы. Жоғалған немесе бүлінген мүшелік карталарды қалпына келтіру, сондай-ақ карталарды қайта шығару екі жыл сайын кооператив пен «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» арасындағы шартта белгіленген тарифтер бойынша «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» арқылы жүргізіледі. Мүшелік картаны кооператив ішіндегі немесе одан тыс қызметтер мен тауарларға ақы төлеу үшін пайдаланғаны үшін банк комиссиясы банк пен «Қазақстан Республикасының ұлттық кооперативтер қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары» арасындағы шартта белгіленген тарифтерге сәйкес банкті Қазақстан Республикасы кооперативтерінің Сертификатталған жеткізушісі ретінде сертификаттау кезінде айқындалады.
4.3.7. егер қандай да бір себептермен кооперативтің банк карталарын мүшелік билет ретінде пайдалану мүмкіндігі болмаған жағдайда: мұндай жағдайда кооператив кооператив агентіне жүгінеді, ол «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінің» атынан берілген сенімхат негізінде Қазақстан Республикасы кооперативтерінің ұлттық қауымдастығында және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарында сертификатталған банкке «Сертификатталған жеткізушінің» банкі ретінде жолдама береді. Осы бағыт бойынша банк кооперативтің есеп айырысу шотын ашады және «Кооперативтік пайлардың Бірыңғай ұлттық тізілімі» берген кооператив пайының тізілімдік нөмірі бойынша кооператив мүшелерінің жеке шоттарын кооперативтің есеп айырысу шотына тіркейді. Кооперативке пай және басқа да мүшелік жарналарды енгізу қаражатты банктер арқылы кооператив мүшелерінің жеке шоттарына, кооперативтің кооператив мүшелерінің жеке шоттары бойынша берген шоттары арқылы ғана жүргізіледі. Кооператив мүшелері үшін тауарлар мен қызметтерді сатып алу кооператив мүшелерінің жеке шоттарынан қаражатты есептен шығару, кооператив пайларының иелеріне жалпы жиналыс бекіткен кезеңдегі кооператив жұмысының нәтижелері бойынша қаржы сыйақыларын төлеу есебінен жүргізіледі, мұндай жағдайда кооператив мүшелерінің жеке шоттарына қаражат аудару арқылы жүргізіледі. Бұл жағдайда «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімі» кооператив агенті немесе кооператив басшысы арқылы Кооперативтік пайлардың меншік иелеріне Тізілімнен үзінді көшірмені беру кезінде пайдың иесін көрсететін үзінді көшірме береді. Кооператив мүшелік билеттерді кооперативтің банктегі есеп айырысу шотына тіркелген жеке шотын көрсете отырып, кооператив мүшесінің куәлігі түрінде кооператив пайының тізілімдік нөмірімен «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің ұлттық қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары» талаптарына сәйкес дайындайды. Кооператив мүшесі мүшелік билетті кооперативтің іс-шараларына қатысу, кооперативтің жабық аумақтарында өту, кооперативтің жеңілдіктерін пайдалану кезінде, кооперативтен тауарлар мен қызметтерді сатып алу кезінде ұсынады. Сондай-ақ мұндай жағдайда кооператив «Қазақстан Республикасының Ұлттық кооперативтер қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары» талаптарына сәйкес дайындалған, кооператив төрағасы тіккен, куәландырған кооператив мүшесінің кооперативтен тауарлар мен қызметтерді жеңілдетілген бағамен сатып алуын тіркейтін журналды да іске қосуы тиіс. Бұл журнал тек кооператив мүшелеріне арналған жеңілдіктерді шамадан тыс пайдаланудың алдын алу үшін қажет. Кооперативтің тауарларды немесе қызметтерді сатуды немесе ұсынуды жүргізетін қызметкері кооператив мүшесіне журналда белгіленген нысан бойынша тауарларды немесе қызметтерді ұсыну фактісін осы журналға тіркеуге міндетті. Бұл журнал Кооператив төрағасының жылдық есебі құжаттарының ажырамас бөлігі болып табылады және кооперативтің әрбір мүшесі кез келген уақытта оның мазмұнымен танысуға құқылы. Журнал беттерінен парақтарды жұлып алуға жол берілмейді, беттер жыртылған жағдайда журнал бүлінген болып есептеледі. Толтырылған журнал кооператив төрағасында кемінде бір жыл сақталады. Жаңа журнал Кооператив төрағасының, Басқарма мүшелерінің және Кооператив ревизорының қолы қойылған акт негізінде ашылады. Журнал бүлінген немесе жоғалған жағдайда Кооператив төрағасы, Басқарма мүшелері және Кооператив ревизоры куәландырған акт жасалады. Кооператив мүшесінің куәлігін қалпына келтіруді Кооператив төрағасы кооператив мүшесінен алған белгіленген нысандағы өтінім негізінде, Кооператив басқармасы белгілеген шарттар мен рәсімдер негізінде жүргізеді.
4.4. Кооперативтің жалпы жиналысының шешімі бойынша Кооператив арнайы қорлар құра алады (аумақты абаттандыру, мәдени-тәрбие және спорттық-сауықтыру жұмыстары, басқарма мүшелеріне ақы төлеу, сыйақы беру және т.б.).
4.5. Кооператив агентінің пайларды кейіннен үшінші тұлғаларға қайта сату үшін сатып алуына жол беріледі. Бұл ретте Кооператив агенті пай жарнасы ретінде айқындалған соманың толық көлемін енгізуі тиіс.
4.6. Кооператив мыналардың есебінен қалыптасатын мүліктің меншік иесі болып табылады:
- кооператив мүшелерінің пай жарналары;
- оның қызметінен алынған кірістер;
- қолданыстағы заңнамамен тыйым салынбаған өзге де көздерден түскен кіріс.
4.7. Кооператив мүшелері жыл сайынғы баланс бекітілгеннен кейін пайда болған залалдарды қосымша жарналар арқылы үш ай ішінде жабуға міндетті. Бұл міндет орындалмаған жағдайда Кооператив кредиторлардың талап етуі бойынша сот тәртібімен таратылуы мүмкін.
4.8. Кооператив өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді. Кооператив мүшелері Кооператив мүшелерінің қосымша жарнасының енгізілмеген бөлігі шегінде пай жарналарының екі еселенген мөлшерінде оның міндеттемелері бойынша бірдей ортақ жәрдем қаражат жауаптылықта болады.
4.9. Кооператив алған кірістерді оның мүшелері арасында бөлуге болмайды және ол жарғылық мақсаттарға жұмсалады.
4.10. Кооператив Кооператив табысынан жыл сайынғы аударымдар есебінен 10% мөлшерінде резервтік капитал құрады. Резервтік капитал Кооперативтің кредиторлар алдындағы міндеттемелерінің орындалуын қамтамасыз етуге және күтпеген шығындарды жабуға арналған. Резервтік капиталды инфляциядан қорғау және оны өсіру үшін кооператив осы қаражатты активтерді басқару жөніндегі компанияларда орналастыруға құқылы, бірақ ол тек қана «Қазақстан Республикасының ұлттық кооперативтер қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарынан» сертификатталған жеткізушілер мәртебесіне ие компаниялар болуы керек.
5. Кооператив мүшелері, кооператив мүшелерінің құқықтары мен міндеттері
5.1. Он сегіз жасқа толған азаматтар және кооператив пайларының меншік иелері болып табылатын және «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінде» кооператив пайларының иелері ретінде тіркелген және кооперативтің мүшелік карталары бар заңды тұлғалар тұтыну кооперативінің мүшелері бола алады.
5.2. Азаматтар мен заңды тұлғалар бірнеше тұтыну кооперативтерінің мүшелері бола алады.
5.3. Кооператив мүшелері:
1) белгіленген тәртіппен тұтыну кооперативінен өз еркімен шығуға құқылы;
2) тұтыну кооперативінің қызметіне қатысуға, басқару органдары мен бақылаушы органдарын сайлауға және оларға сайлануға, тұтыну кооперативінің қызметін жақсарту, оның органдарының жұмысындағы кемшіліктерді жою туралы ұсыныстар енгізуге құқылы;
3) тұтыну кооперативінің тауарларын (қызметтерін) басқа азаматтар мен заңды тұлғалар алдында басым түрде сатып алуға (алуға), тұтыну кооперативінің ұйымдары арқылы өз өндірісінің бұйымдары мен өнімдерін, жеке қосалқы шаруашылық пен кәсіпшілікті өткізу жөніндегі көрсетілетін қызметтер шарты негізінде жүзеге асыруға құқылы;
4) тұтыну кооперативінің мүшелері үшін тұтыну кооперативінің жалпы жиналысында көзделген жеңілдіктерді пайдалануға құқылы;
5) тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарынан олардың қызметі туралы ақпарат алуға, оның ішінде жарғыда айқындалатын тәртіппен бухгалтерлік есептің, есептіліктің деректерімен және басқа да құжаттамамен танысуға құқылы;
6) тұтыну кооперативінің жалпы жиналысына оның атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының заңға қайшы әрекеттеріне шағыммен жүгінуге құқылы;
7) тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының мүдделерін қозғайтын шешімдеріне сот тәртібімен шағымдануға құқылы;
8) тұтыну кооперативі таратылған жағдайда кредиторлармен есеп айырысқаннан кейін қалған мүліктің бір бөлігінің құнын немесе тұтыну кооперативі мүшелері көпшілігінің келісімі бойынша сол мүліктің мүліктік (пайлық) жарнасына пропорционал заттай бір бөлігін алуға құқылы;
9) тұтыну кооперативі мүлкіндегі өз үлесін бөлуге және оның құнын немесе тұтыну кооперативі мүшелері көпшілігінің келісімі бойынша, одан шыққан жағдайда, оның мүліктік (пайлық) жарнасына пропоционал заттай мүлікті алуға құқылы;
10) тұтыну кооперативіндегі өз еңбегі үшін жалақы нысанында немесе жарғыда айқындалған өзге де нысанда сыйақы алуға құқылы.
11) белгіленген тәртіппен пайды және тиісінше кооперативке мүшелікті иелену құқығын үшінші тұлғаларға сатуға немесе сыйға тартуға құқылы.
Кооператив мүшелерінің Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген басқа да құқықтары болуы мүмкін.
5.4. Кооператив мүшелері:
- осы Жарғының талаптарын сақтауға;
- жалпы жиналыстың, Кооперативтің сайланбалы басқару органдарының құзыретіне сәйкес қабылданған шешімдерін орындауға;
- осы Жарғыда көзделген тәртіппен, тәсілмен және мөлшерде Кооператив мүлкіне пай жарналарын енгізуге;
- Кооперативке өз қызметін жүзеге асыруға көмек көрсетуге;
- Кооператив өзінің коммерциялық құпиясы деп жариялаған мәліметтерді жария етпеуге;
- жалпы жиналыстың шешімі негізінде қосымша жарналарды жүзеге асыруға міндетті.
5.8. Кооператив пен оның мүшелері арасындағы, сондай-ақ Кооператив пен жеке не заңды тұлғалар арасындағы даулар заңда белгіленген тәртіппен «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» жанындағы тұрақты жұмыс істейтін сот төрелігінде немесе «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығынан» «Сертификатталған жеткізушінің» сертификатын алған сот төрелігінде қаралады.
6. Кооператив мүшелігіне қабылдау, кооперативке мүшелікті тоқтату және өзгерту
6.1. Он сегіз жасқа толған азаматтар және заңды тұлғалар тұтыну кооперативінің мүшелері бола алады.
6.2. Тұтыну кооперативінің мүшесі болғысы келетін азамат немесе заңды тұлға осы Жарғының 4.3-тармағының тармақшаларына сәйкес рәсімдерден өтеді.
6.3. Кооперативке қабылдау туралы өтінішті Кооперативтің атқарушы органы он күн ішінде қарауы тиіс.
6.4. Тұтыну кооперативіне мүшелік: ерікті түрде шыққан; алынып тасталған; мүліктегі үлеске деген құқық сатылған немесе жоғалған; тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын азамат қайтыс болған, ол қайтыс болды деп жарияланған, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен хабар-ошарсыз кетті деп танылған; тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын заңды тұлға таратылған; тұтыну кооперативі таратылған жағдайларда тоқтатылады.
6.5. Кооператив мүшесі шығардан кемінде екі апта бұрын төрағаға жазбаша түрде ескерте отырып, өз қалауы бойынша Кооперативтен шығуға құқылы.
6.6. Кооператив мүшесі қайтыс болған жағдайда оның мұрагерлері Кооператив мүшелігіне жалпы негіздерде қабылдануы мүмкін.
6.7. Тұтыну кооперативі таратылған жағдайда кооператив мүшесінің Кооператив мүлкіндегі оның мүліктік (пайлық) жарнасына пропорционал үлесін бөліп алуға құқы бар.
6.8. Тұтыну кооперативінің мүшесі жарғыда белгіленген өз міндеттерін дәлелсіз себептермен орындамаған не тұтыну кооперативіне нұқсан келтіретін қасақана іс-әрекеттер жасаған жағдайда жалпы жиналыстың шешімімен тұтыну кооперативінен шығарылуы мүмкін.
Тұтыну кооперативінің атқарушы органы тұтыну кооперативінің мүшесін оны тұтыну кооперативінен шығару туралы жалпы жиналысқа шығару себептері туралы он күннен кешіктірмей жазбаша нысанда хабардар етуге және аталған жалпы жиналысқа шақыруға тиіс, онда оған өз пікірін айту құқығы берілуі тиіс.
Тұтыну кооперативінің шығарылатын мүшесі тұтыну кооперативінің жалпы жиналысында дәлелсіз себеппен болмаған жағдайда жоғарыда көрсетілген рәсімдер сақталған кезде оны қатыспаса да шығару туралы шешім қабылдауға құқылы. Егер жиналысқа қатысушылардың үштен екісі жақтап дауыс берсе, шешім қабылданды деп есептеледі.
Тұтыну кооперативінің шығарылған мүшесіне тұтыну кооперативінің мүлкіндегі енгізілген мүліктік (пайлық) жарнаға пропорционал үлесті бөлу қолданыстағы заңнамада және осы Жарғыда белгіленген тәртіппен жүргізіледі.
6.9. Тұтыну кооперативінің мүшесі тұтыну кооперативіне немесе оның мүшелеріне қасақана зиян келтірген жағдайда олар зиян келтірушіден бөлінген үлес есебінен зиянды өтеуді талап етуге құқылы.
6.10. Егер Тараптар өтелетін зиянның және тұтыну кооперативі мүшесіне бөлінетін үлестің мөлшері туралы келісімге келмеген жағдайда дау сот тәртібімен шешіледі.
6.11. Тұтыну кооперативі мүшесі ерікті түрде шыққан жағдайда тұтыну кооперативінің мүлкіндегі өз үлесін енгізілген мүліктік (пайлық) жарнаға пропорционал, қолданыстағы заңнамада белгіленген тәртіппен бөліп алуға құқылы.
6.12. Тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын азамат қайтыс болған, хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе белгіленген тәртіппен қайтыс болды деп жарияланған жағдайда оның тұтыну кооперативіндегі мүшелігі тоқтатылады.
6.13. Тұтыну кооперативінің атқарушы органы тұтыну кооперативінің қайтыс болған мүшесінің мүліктегі үлесін қайтыс болған, хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе ол қайтыс болды деп жарияланған күні оның мұрагерлеріне төлеу үшін қолданыстағы заңнамада белгіленген тәртіппен оның үлесіне пропорционал үлесті бөліп береді.
6.14. Кооперативтен шығару рәсімі:
6.14.1. Кооператив мүшесін шығару туралы шешім қабылданғаннан кейін оның себебіне қарамастан, Кооператив басқармасы төрағасының қолы қойылған «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізіліміне» белгіленген нысан бойынша өтініш жіберіледі және оған: кооперативтен шығу бастамашысынан кооперативтен шығу тілегі туралы өтініш, кооператив мүшесінің қайтыс болғаны туралы куәлік немесе заңды тұлғаның таратылуын куәландыратын құжат, кооперативтің жоғары органының кооператив мүшесін шығару туралы хаттамасы және Кооператив төрағасында сақталатын кооперативтік пайларды тіркеу журналының кооператив мүшесін шығару туралы жазбасының көшірмесі қоса беріледі.
6.14.2. «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінің» қызметкері құжаттардың дұрыс ресімделуін тексереді, кооперативтен шығуға тілек білдірген кооператив мүшесіне, кооператив мүшесі қайтыс болған жағдайда Тізілімнің кооператив пайын сатып алған сәтте кооператив мүшесі толтырған сауалнамада көрсетілген телефондар бойынша жақын туыстарына немесе заңды тұлға таратылған жағдайда сауалнамада көрсетілген заңды тұлғалардың құрылтайшыларына тиісті сұрау салады. Тізілім жасалған сұрау негізінде мынадай шешімдер шығарады:
1. пай иесін кооператив пайының тізілімдік нөмірін жоя отырып, кооператив пайы иелерінің тізілімінен шығару.
2. пайлардың тізіліміндегі пайдың иесін өзгерте отырып, пайлардың иесін кооперативтің пайлары иелерінің тізілімінен шығару.
3. Тараптардың бірі кооперативтік пайдың иесі туралы жазбаның тізіліміндегі өзгерістерге келіспеген немесе ресімделген құжаттардың дұрыстығына күмән келтірген жағдайда Тізілімнің қызметкері кооператив мүшесін кооперативтен "Қазақстан Республикасының Ұлттық кооперативтер қауымдастығы және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары" жанындағы сот төрелігінде немесе осы ұйымнан Сертификатталған жеткізуші мәртебесіне ие өзге де сот төрелігіне шығару туралы шешім бойынша талқылауларды беру туралы нұсқама беруге міндетті. Сот төрелігінің шешімі пайлар иелерінің тізілімдік жазбасына өзгерістер енгізу немесе пайлар иелерінің тізіліміне өзгерістер енгізуден бас тарту үшін негіз болуы мүмкін.
6.14.3. Тізілім қызметкері қабылдаған шешім негізінде Тізілім тізілімде тіркелген пайдың иесі немесе кооператив пайының тізілімдік нөмірі жойылған тізілімнен үзінді көшірме береді. Үзінді көшірмеде кооперативтің шығарылатын мүшесінің енгізген мүліктік (пайлық) жарнасының пропорциясы туралы ақпарат қамтылады және бұл тұтыну кооперативінің мүлкіндегі бөлінетін үлестің мөлшерін айқындау үшін негіз болып табылады.
7. Кооперативті басқару
7.1. Жоғары орган – жалпы жиналыс; атқарушы орган – басқарма (Төраға); бақылаушы орган – ревизор.
Тұтыну кооперативі мүшелерінің жалпы жиналысы:
7.2. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы оның жоғары органы болып табылады және оның қызметіне қатысты барлық мәселелерді толық шешеді. Егер жалпы жиналысқа Кооператив мүшелерінің кемінде жартысы қатысса немесе дауыс берсе, ол заңды деп танылады. Кооператив мүшелерінің дауыс беруі екі нысанда: тікелей және сырттай өткізілуі мүмкін. Дауыс берудің сырттай нысаны «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» бекіткен бланк нысаны бойынша жалпы жиналыс өткізілгеннен кейін үш күннің ішінде жүргізіледі.
Жалпы жиналыс кезекті және кезектен тыс болуы мүмкін.
Кезекті жалпы жиналыс кезекті қаржы жылы аяқталғаннан кейін үш айдан кешіктірілмей өткізіледі.
Кезектен тыс жалпы жиналысты Кооператив Басқармасы өз бастамасы бойынша, кооператив мүшелерінің кемінде 20%-ының талап етуі бойынша шақырады.
7.3. Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысының айрықша құзыретіне мыналар жатады:
1) тұтыну кооперативінің жарғысына мүлік (пай) жарнасының мөлшері туралы, орналасқан жері мен атауы туралы өзгерістерді қоса алғанда, өзгерістер мен толықтырулар енгізу немесе жарғыны жаңа редакцияда бекіту;
2) тұтыну кооперативі қызметінің негізгі бағыттарын айқындау;
3) тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының басшысы мен мүшелерін сайлау, олардың өкілеттігін тоқтату, олардың қызметі туралы есептерді тыңдау, оларды ұстауға арналған қаражат мөлшерін айқындау;
4) тұтыну кооперативінің мүшелерін кооперативтен шығару;
5) тұтыну кооперативінің ішкі қызметін реттейтін ішкі ережелерді, оларды қабылдау рәсімдерін және басқа да құжаттарды бекіту;
6) тұтыну кооперативтерінің қауымдастығын (одағын) құру, қауымдастыққа (одаққа) кіру және одан шығу туралы мәселелерді шешу;
7) жылдық қаржылық есептерді, тұтыну кооперативі ревизиялық комиссияның есебін бекіту;
8) тұтыну кооперативі шеккен залалдарды жабу тәртібі;
9) тұтыну кооперативі қорларының түрлері мен оларды қалыптастыру және жұмсау тәртібін айқындау;
10) тұтыну кооперативінің құны Жарғыда айқындалған құннан асатын жылжымайтын мүлкін иеліктен шығару;
11) тұтыну кооперативін қайта ұйымдастыру және тарату туралы шешімдер қабылдау;
12) тарату комиссиясының төрағасы мен мүшелерін сайлау және тарату балансын бекіту.
Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы атқарушы, бақылаушы және өзге де органдардың шешімдерін растау немесе олардың күшін жою жөніндегі мәселелерді өз ұйғарымы бойынша қабылдауға құқылы. Осы Заңда жалпы жиналыстың айрықша құзыретіне жатқызылған мәселелермен қатар тұтыну кооперативінің жарғысында оның айрықша құзыретіне басқа да мәселелер жатқызылуы мүмкін.
Егер тұтыну кооперативінің жарғысында өзгеше белгіленбесе, жалпы жиналыс өзінің ерекше құзыретіне жатпайтын өкілеттіктерді тұтыну кооперативінің атқарушы органына беруге құқылы.
11), 12) тармақтарда көрсетілген мәселелер бойынша шешімдерді кооператив мүшелерінің кемінде үштен екісі қабылдайды.
1),2),3),4),5),6),7),8),9),10) тармақтарда көрсетілген мәселелер бойынша шешімдер кооператив мүшелерінің қарапайым көпшілік дауысымен қабылданады.
7.4. Кооператив мүшелері жалпы жиналысының айрықша құзыретіне жатқызылған мәселелерді Кооперативтің атқарушы органының шешуіне бере алмайды.
7.5. Кооперативтің әрбір мүшесі жалпы жиналыс шешімдер қабылдаған кезде оның жарнасының мөлшеріне қарамастан, бір дауысқа ие болады.
7.6. Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысы оған қатысушылар арасынан кемінде 2 адамды 3 жыл мерзімге сайлайтын және Кооператив қызметіне ағымдағы басшылықты жүзеге асыратын Басқарма кооперативтің атқарушы органы болып табылады. Басқарма Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысына есеп береді. Басқарманы жалпы жиналыс тағайындайтын Төраға басқарады.
7.7. Атқарушы орган өз бастамасы бойынша тұтыну кооперативінің кезектен тыс жалпы жиналысын, сондай-ақ ревизиялық комиссияның талап етуі бойынша не тұтыну кооперативі мүшелерінің жалпы санының кемінде оннан бір бөлігінің бастамасы бойынша шақырады.
7.8. Егер ревизиялық комиссияның немесе тұтыну кооперативі мүшелерінің талаптарына қарамастан, атқарушы орган кезектен тыс жалпы жиналысты шақырмаса, оны ревизиялық комиссия немесе тұтыну кооперативі мүшелері жалпы санының кемінде оннан бір бөлігі жеке шақыра алады.
7.9. Басқарма құзыретіне Кооператив қызметіне қатысты және осы Жарғымен жалпы жиналыстың айрықша құзыретіне жатқызылмаған барлық мәселелерді шешу кіреді, оның ішінде:
1) Кооператив қызметіне жедел басшылықты жүзеге асырады және осы Жарғыға сәйкес берілген шектерде оның мүлкіне иелік етеді;
2) жалпы жиналысқа жылдық қаржылық есептілікті ұсынады;
3) Кооператив атынан шарттар (келісімшарттар) жасасады және олардың орындалуын қамтамасыз етеді;
4) жалпы жиналыс алдында Кооператив мүлкінің және өзге де қаражатының қозғалысы туралы есеп береді:
5) мемлекеттік мекемелерде, оның ішінде соттарда, кәсіпорындарда, қоғамдық және өзге де ұйымдарда басқару органы етіп Кооперативті сайлаған кооперативтің, кооператив мүшелерінің, меншік иелерінің мүдделерін білдіру және қорғауды жүзеге асырады
6) өз құзыреті шегінде басқа да қызметтерді орындайды.
Басқарма мүшелерінің Кооператив қызметіне қатысты құпия ақпаратты жария етуге құқы жоқ, бірақ он күн мерзімде кооператив мүшелерінің жазбаша сұрақтарына кооператив қызметіне қатысты толық жауап беруге міндетті.
Басқарма Төрағасы:
- кооператив мүшелерінің жалпы жиналысында «Қазақстан Республикасының ұлттық кооперативтер және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары қауымдастығында» аккредиттелген оқу орталықтарында оқудан өткен және «Қазақстан Республикасының Ұлттық кооперативтері және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандары қауымдастығы» сертификаттау орталығында емтихан тапсырған адамдар қатарынан «Тұтыну кооперативінің төрағасы» ретінде сайланады.
- Басқарма қызметіне басшылық жасайды, жалпы жиналыстың шешімдерін дайындауды және орындауды ұйымдастырады, олардың орындалуы жөнінде есеп береді;
- Кооператив атынан сенімхатсыз әрекет етеді және үшінші тұлғалармен, кәсіпорындармен, ұйымдармен және мекемелермен қарым-қатынас барысында мүдделерді білдіреді;
- банкте есеп айырысу және басқа да шоттар ашады;
- Кооператив қызметкерлерін жұмысқа қабылдау және жұмыстан босату мәселелерін шешеді;
- Кооперативтің атынан өкілдік ету құқығына, оның ішінде қайта сенім білдіру құқығымен сенімхаттар береді.
7.10. Кооперативтің лауазымды тұлғалары (Төраға және бас бухгалтер) Кооперативтің қаржы-шаруашылық қызметіне жауапты болады.
7.11. Кооперативтің қаржы-шаруашылық қызметін тексеруді және оның атқарушы органының қызметін бақылауды Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысы 3 жыл мерзімге сайлайтын ревизиялық комиссия (ревизор) жүзеге асырады. Тұтыну кооперативі атқарушы органының мүшелері ревизиялық комиссияның мүшелері (ревизор) бола алмайды.
7.12. Ревизор жылдық есептердің және Кооперативтің бухгалтерлік баланстарының дұрыстығы туралы қорытындыны Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысына бекітуге ұсынады.
7.13. Ревизор тексерулерді жалпы жиналыстың тапсырмасы бойынша, өз бастамасы бойынша немесе Кооператив мүшелерінің талап етуі бойынша жүзеге асыра алады.
7.14. Ревизор Кооперативтің қаржылық құжаттамасымен танысуға құқылы.
7.15. Қаржылық қызметке тексеру жүргізу және қаржылық есептілікті растау үшін Кооператив заңнамалық актілерге сәйкес аудитті жүзеге асыру құқығына ие адамдар арасынан сыртқы аудиторларды тарта алады.
7.16. Кооперативте бақылау кеңесі де құрылуы мүмкін. Кооператив мүшесі бір мезгілде басқарма және қадағалау кеңесінің мүшесі бола алмайды.
7.17. Тұтыну кооперативі банкрот деп танылған немесе оңалту рәсімі қолданылған және Қазақстан Республикасының оңалту және банкроттық туралы заңнамалық актісінде белгіленген тәртіппен уақытша не банкроттықты немесе оңалтуды басқарушы тағайындалған жағдайларда, оны басқару жөніндегі барлық өкілеттіктер тиісінше уақытша не банкроттықты немесе оңалтуды басқарушыға өтеді.
8. Тұтыну кооперативі мен оның мүшелері, кооперативтің
атқарушы органы және жалдамалы қызметкерлер арасындағы өзара қарым-қатынастар
8.1. Кооперативтің еңбек шарты (келісімшарты) бойынша жұмыс істейтін адамдармен еңбек қатынастары Қазақстан Республикасының қолданыстағы еңбек заңнамасымен реттеледі.
Кооператив қызметкерлерін жұмысқа қабылдауды және жұмыстан босатуды Төраға жүргізеді. Қызметкерлерді жұмысқа қабылдау және жұмыстан шығару кезінде Төраға кооператив мүшелерінің пікірін ескеруі тиіс. Егер кооператив мүшелерінің жартысынан көбі қызметкердің жұмысына риза болмаса, мұндай қызметкер жұмыстан шығарылады немесе керісінше, егер қызметкерді кооператив мүшелерінің жартысынан көбі қолдаса, онда Төраға қызметкерді жұмыстан босату туралы шешім қабылдаса да, оның күші жойылады.
8.2. Кооператив өз құрылымын дербес айқындайды: Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес қызметкерлер санын, олардың кәсіптік және біліктілік құрамын, жұмыс уақыты мен демалыс режимін айқындайды, штаттарды бекітеді, өндірісті ұйымдастыру мен еңбекке ақы төлеудің жүйелері мен нысандарын белгілейді.
8.3. Кооператив заңнамада белгіленген ережелер мен нормаларды басшылыққа ала отырып, еңбекті қорғауды, қауіпсіздік техникасын, өндірістік гигиена мен санитарияны қамтамасыз ету жөніндегі шараларды жүзеге асырады.
8.4. Кооператив қызметкерлері міндетті әлеуметтік сақтандыруға және әлеуметтік қамсыздандыруға жатады.
8.5. Жалпы жиналыстың шешімі бойынша Кооператив өз табыстары есебінен өз қызметкерлерін әлеуметтік қамсыздандыру жөнінде қосымша жеңілдіктер енгізуге құқылы.
8.6. Тұтыну кооперативі мүшелерінің оның қызметіне жеке еңбегімен қатысқаны үшін төленетін сыйақылар мөлшері, сондай-ақ жеке еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін адамдардың еңбегіне ақы төлеу мөлшері жалпы жиналыстың шешімімен белгіленеді.
8.7. Тұтыну кооперативі мүшелерінің оның қызметіне жеке еңбегімен қатысуы міндетті болып табылмайды.
9. Қаржылық қызмет және есептілік
9.1. Кооперативтің қаржы-шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебі мен жылдық есебін ұсыну қолданыстағы заңнамада көзделген тәртіп пен мерзімде жүргізіледі және беріледі. Осы есеп кооперативтің барлық мүшелеріне олардың жеке электрондық поштасына, сондай-ақ «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығына» оларды Кооператив агенттеріне, «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің және экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы» ақпараттық таратылымына жазылушыларға және «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізіліміне» жіберу үшін электронды түрде жіберіледі, ол өз кезегінде, ұсынылған деректер негізінде кооператив пайларының ағымдағы сәттегі нарықтық құнын есептейді және осы ақпарат «Қазақстан Республикасы кооперативтерінің ұлттық қауымдастығы мен экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының» жазылушыларына жіберілетін болады.
9.2. Кооперативтің жылдық есептері мен бухгалтерлік баланстарының дұрыстығын ревизор растауы тиіс. Кооператив төрағасы мен бас бухгалтер олардың дұрыстығына жауап береді.
10. Филиалдар мен өкілдіктер
10.1. Тұтыну кооперативі өзі орналасқан жерден тыс жерде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес филиалдар құруға және өкілдіктер ашуға құқылы.
10.2. Тұтыну кооперативінің филиалдарын құру және өкілдіктерін ашу туралы шешімдерді тұтыну кооперативінің атқарушы органы қабылдайды.
11. Кооператив жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу
Кооперативті қайта ұйымдастыру және оның қызметін тоқтату
11.1. Егер Кооперативтің жалпы жиналысы Жарғыға өзгерістер мен толықтырулар енгізу, сондай-ақ Жарғының жаңа редакциясын қабылдау туралы шешім қабылдаған жағдайда Кооператив бұл туралы тіркеуші органға және «Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қоғамдастықтардың басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығына» Жарғыға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы шешім қабылданған күннен бастап бір ай мерзімде хабарлайды.
11.2. Кооперативтің қызметін тоқтату қайта ұйымдастыру (қосу, біріктіру, бөлу, бөліп шығару) немесе тарату негізінде жүзеге асырылады:
- Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысының шешімдері;
- заңнамада көзделген жағдайларда сот шешімдері.
11.3. Кооперативтің құқықтық мирасқоры қайта ұйымдастырылған (біріккен, қосылған, бөлінген, бөліп шығарылған) жағдайда оның мүшелерінің жалпы жиналысы белгіленеді.
11.4. Тарату кезінде жалпы жиналыс тарату комиссиясын тағайындайды және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тарату тәртібі мен мерзімдерін белгілейді. Тарату комиссиясы тағайындалған кезден бастап оған Кооперативтің мүлкі мен істерін басқару жөніндегі өкілеттік көшеді.
Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысы заңды тұлғаларды тіркеуді жүзеге асыратын әділет органына Кооперативтің таратылғаны туралы жазбаша хабарлауға міндетті.
11.5. Тарату комиссиясы Кооперативті тарату туралы, сондай-ақ оның кредиторларының талаптарын әділет органының орталық баспа басылымдарында мәлімдеу тәртібі мен мерзімдері туралы ақпаратты жариялайды. Бұл мерзім тарату туралы жарияланған кезден бастап екі айдан кем болмауы тиіс.
Тарату комиссиясы кредиторларды анықтауға және берешекті алуға шаралар қолданады, сондай-ақ кредиторларға Кооперативтің таратылғаны туралы жазбаша хабардар етеді.
11.6. Кредиторлардың талап қоюына арналған мерзім өткеннен кейін тарату комиссиясы Кооператив мүшелерінің жалпы жиналысы бекітетін аралық тарату балансын жасайды, онда Кооператив мүлкінің құрамы, кредиторлар мәлімдеген талаптардың тізбесі, сондай-ақ оларды қарау нәтижелері туралы мәліметтер болады.
11.7. Тарату комиссиясы Кооператив кредиторларына ақша сомаларын төлеуді Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде (Жалпы бөлім) белгіленген кезектілік тәртібімен, аралық тарату балансына сәйкес, ол бекітілген күннен бастап іске асырады.
11.8. Кредиторлармен есеп айырысу аяқталғаннан кейін тарату комиссиясы тарату балансын жасайды, оны Жалпы жиналыс бекітеді.
11.9. Кооперативті тарату Кооперативті тіркеген органда қолданыстағы заңнамада көзделген тәртіппен жүзеге асырылады.
11.10. Бизнес-сәйкестендіру нөмірлері ұлттық тізілімінен шығарылғаннан және кооператив Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінен шығарылғаннан кейін Кооперативтің таратылуы аяқталды, ал Кооператив өз қызметін тоқтатты деп есептеледі.
11.11. Кредиторлардың талаптары қанағаттандырылғаннан және бюджетпен есеп айырысқаннан кейін қалған Кооператив мүлкі кооператив пайларының, кооператив пайлары иелерінің жалпы санын және олардың кооператив мүлкіндегі пропорционал үлесін көрсететін Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық тізілімінен алынған үзінді көшірме негізінде оның мүшелері арасында олардың пайларына пропорционал бөлінеді.
Кооператив Төрағасы А. Буханов
© 2025 "Қазақстан Республикасы Кооперативтерінің және экономикалық қауымдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы"
Tilda Publishing