4. БҰЛ КУРС ҚАНДАЙ МАМАНДАРДЫ ДАЙЫНДАЙДЫ
Біздің курс қандай мамандарға бағытталған?
1. Кооператив төрағасы.
Жарнашылардың салымдарының табысты болуы, ақша ғана емес, сонымен қатар кооперативтің еңбегі мен бүкіл қызметі кооператив төрағасына байланысты. Кооператив төрағасы барлық ақшаны басқарады, кооперативтің табысты болуы, табыссыз болуы Кооператив төрағасына байланысты. Кооператив төрағасы өзінің құқықтары мен міндеттерін толық білуі керек. Оған қоса жарнашылардың алдындағы жауапкершілігін білуі тиіс.
Біздің қауымдастықтың талабы бойынша Кооператив төрағасы Қауымдастықта міндетті түрде оқиды және міндетті сертификаттаудан өтеді. Ұлттық кооперативтер қауымдастығының талабы бойынша сіз Кооператив төрағасын тек Кооператив төрағаларының тізілімінен таңдай аласыз. Кооператив төрағалары тізілімінің көмегімен біз олардың өз жарнашыларының алдында барынша жауапты болуы үшін қандай да бір ықпал ету тетігін таба аламыз. Кооператив төрағасы өзін тізілімнен шығарған жағдайда Қауымдастық жарнашылардың құқықтарын қорғайтын кооперативтерде бұл лауазымды атқаруға мүмкіндік ала алмайтынын түсінеді.
Біз осындай тетіктің көмегімен жарнашылардың ақшасын қорғап, алаяқтықтың кез келген түріне жол бермейтінімізге сенімдіміз.
Кооператив төрағасы болудың мүддесі неде? Кооператив төрағасы жалақы алады, оған қоса кооперативтің табысты болуына қарай кооператив кірісінен пайыз алады. Бұл 10%, 20% болуы мүмкін. Мұның бәрі Кооператив төрағасының жарнашылармен келісуіне байланысты. Жарнашылар Кооператив төрағасына мүмкіндігінше көп комиссия беруге мүдделі екені түсінікті. Ол кооператив жарнашыларының кірістерін мүмкіндігінше жоғары деңгейге көтеруге мүдделі болуы керек.
2. Біз курста дайындайтын екінші маман – Кооператив агенті. Кооператив агенттері неліктен пайда болды? Төраға мен жарнашылардың арасында қашанда мүдделер қақтығысының орын алатынын түсінеміз. Кооператив төрағасы қашанда жарнашылар алдында мүмкіндігінше аз жауапкершілікте болуға мүдделі. Кооператив жұмысының барлық ерекшеліктерін ашуға да мүдделі емес. Бұған жол бермеу үшін біз кооперативтің жарналарын сатып алу бойынша барлық мәмілелерді Кооператив агенті арқылы рәсімдейміз.
Кооператив агенті жарнашылардың мүддесіне жақтасады. Ол жарнашыларға Кооператив төрағасы айтпауы мүмкін ерекшеліктердің бәрін айтады. Оның ішінде, жарғының ерекшеліктері, кооперативтің толық заңнамасы, кооператив жарғысында немесе оның құрылтай шартында немесе кооперативтің бизнес-моделінде артықшылық түрінде берілген жағдайлар. Кооператив агенті оқиды, ол да тізілімге енеді. Өйткені, Кооператив агенті жарнашыға осы кооперативтің барлық шарттарын кем дегенде бір рет қорғамаса немесе түсіндірмесе, біз оны Кооператив агенттерінің тізілімінен біржола алып тастаймыз. Осылайша ол адам бұл іспен айналысып, одан ақша табу мүмкіндігінен мәңгілікке айырылады.
Кооператив агенті бірнеше модель бойынша ақша табады. Бұл жарнаны сатып алу үшін берілетін сыйақы түріндегі белгіленген сома болуы мүмкін. Бұл Кооператив агентінің жарнашы үшін белгілі бір кооперативтен сатып алған жарнаның белгілі бір пайыз болуы мүмкін.
Кооператив агентінің дипломы, жарнашылармен жасаған келісімшарты және Бірыңғай ұлттық кооперативтік жарналар тізілімінің атынан берілген сенімхаты болады. Өйткені жарналарды Ұлттық кооперативтік жарналар тізіліміне тіркеу жарнашыға өз кооперативінің қандай да бір құнын алуға мүмкіндік береді. Кооператив жыл сайын өзінің жарнашыларының кірістері туралы, өз қызметі туралы есепті Кооперативтік жарналар тізіліміне толық жариялайды. Қазір Кооператив төрағасы заңнама аясында кооператив жарнашыларының журналын жүргізіп жатқан уақытта өте үлкен проблема бар екенін білесіздер ме? Бұл жарнашыларды қорғау үшін жеткіліксіз, өйткені Кооперативтердің барлық журналдары мен тізілімдері не өртеніп кетеді, не суға батып кетеді. Бұған жол бермеу үшін жарналардың есептік жазбасы тек Төрағаның журналында ғана емес, сонымен қатар Бірыңғай ұлттық кооперативтік жарналар тізілімінде сақталады. Онда өз жарнаңыздан алатын пайыз егжей-тегжейлі жазылады, онда жарнашы өз жарнасын сата алатын кооперативтік жарнаның сомасы толық айтылады.
3. Үшінші маман – Кооперативті бизнес акселератор. Бүкіл кооператив өз жарнашылары үшін әртүрлі шарттар мен әртүрлі артықшылықтар беретіні анық. Кейбір кооперативтерде өз жарнашыларына өте жақсы табыс әкелетін өте сәтті кейстер болады. Әрине, кооператив құрған кез келген адам өте үлкен кіріске қызығушылық танытады.
Кооперативті бизнес акселератор не істейді? Ол кооперативті франшиза ретінде жаңғыртуға, кооперативтің экономикалық моделін Қазақстанның басқа өңірлерінде немесе сол қалада жаңғыртуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар автор ойлап тапқан идеялар кластері үшін ол ашылған барлық кооперативтерден пайыз бен жарна алады. Бұл кооперативті ресімдеу процедурасымен Бизнес акселератор айналысады. Сол үшін ол ашылатын кооперативтен жарнаның пайызын алады.
Жарнашыларды қорғау үшін ол жеткізушілерді сертификаттайды. Себебі жарнашы үшін ең үлкен қауіп – жосықсыз Кооператив төрағасының ақшаны бір күндік компанияларға жіберуі, бұл жарнашылардың ақшасын жымқыруға немесе ұрлауға мүмкіндік береді. Бұған жол бермеу үшін барлық кооперативтер тек сертификатталған компанияларға транзакция жасай алады.
Кооперативті бизнес акселератор жеткізушілерді сертификаттаумен айналысады. Өздері кооперативтегі жарнашылар болып табылатын жеткізушілер ғана сертификаттаудан өтпейді. Егер компания кооперативте жарнашы болмаса, олар Сертификатталған жеткізушілердің Ұлттық Қауымдастығының тізіліміне енгізіле отырып, міндетті түрде сертификаттаудан өтуі керек. Бұл процесс жарнашылардың ақшасын сақтайтынына сенімдіміз. Бұл біз үшін өте маңызды. Кооперативті бизнес акселератордың келесі айналысатын ісі ол – оқыту, яғни, Кооперативті бизнес акселератор Кооператив төрағаларын, Бизнес акселераторлар мен Кооператив агенттерін дайындап, оқыта алады. Бірақ оқығаннан кейін мамандардың бәрі міндетті түрде сертификаттаудан өтуі керек.
Біз оқу процесі мен сертификаттау процесін бөлдік. Бұл оқытатын адам бос дипломдарға мөр басуға мүдделі болмауы үшін жасалды. Біз жарнашылардың құқықтары мен мүдделерін барынша қорғау үшін сапалы мамандарды оқытуға тырысамыз. Меніңше, курс пайдалы болады, өйткені сіз қазір оқып жатқан бұл мамандықтар сіздердің және балаларыңыздың болашағы. Себебі кооперативтік кәсіпкерлік, шеринг экономика мен бір дәрежелі экономика моделінің болашағы зор. Бұл саланың маманы болсаңыз, болашағыңыз жарқын болмақ.
1. Кооператив төрағасы.
Жарнашылардың салымдарының табысты болуы, ақша ғана емес, сонымен қатар кооперативтің еңбегі мен бүкіл қызметі кооператив төрағасына байланысты. Кооператив төрағасы барлық ақшаны басқарады, кооперативтің табысты болуы, табыссыз болуы Кооператив төрағасына байланысты. Кооператив төрағасы өзінің құқықтары мен міндеттерін толық білуі керек. Оған қоса жарнашылардың алдындағы жауапкершілігін білуі тиіс.
Біздің қауымдастықтың талабы бойынша Кооператив төрағасы Қауымдастықта міндетті түрде оқиды және міндетті сертификаттаудан өтеді. Ұлттық кооперативтер қауымдастығының талабы бойынша сіз Кооператив төрағасын тек Кооператив төрағаларының тізілімінен таңдай аласыз. Кооператив төрағалары тізілімінің көмегімен біз олардың өз жарнашыларының алдында барынша жауапты болуы үшін қандай да бір ықпал ету тетігін таба аламыз. Кооператив төрағасы өзін тізілімнен шығарған жағдайда Қауымдастық жарнашылардың құқықтарын қорғайтын кооперативтерде бұл лауазымды атқаруға мүмкіндік ала алмайтынын түсінеді.
Біз осындай тетіктің көмегімен жарнашылардың ақшасын қорғап, алаяқтықтың кез келген түріне жол бермейтінімізге сенімдіміз.
Кооператив төрағасы болудың мүддесі неде? Кооператив төрағасы жалақы алады, оған қоса кооперативтің табысты болуына қарай кооператив кірісінен пайыз алады. Бұл 10%, 20% болуы мүмкін. Мұның бәрі Кооператив төрағасының жарнашылармен келісуіне байланысты. Жарнашылар Кооператив төрағасына мүмкіндігінше көп комиссия беруге мүдделі екені түсінікті. Ол кооператив жарнашыларының кірістерін мүмкіндігінше жоғары деңгейге көтеруге мүдделі болуы керек.
2. Біз курста дайындайтын екінші маман – Кооператив агенті. Кооператив агенттері неліктен пайда болды? Төраға мен жарнашылардың арасында қашанда мүдделер қақтығысының орын алатынын түсінеміз. Кооператив төрағасы қашанда жарнашылар алдында мүмкіндігінше аз жауапкершілікте болуға мүдделі. Кооператив жұмысының барлық ерекшеліктерін ашуға да мүдделі емес. Бұған жол бермеу үшін біз кооперативтің жарналарын сатып алу бойынша барлық мәмілелерді Кооператив агенті арқылы рәсімдейміз.
Кооператив агенті жарнашылардың мүддесіне жақтасады. Ол жарнашыларға Кооператив төрағасы айтпауы мүмкін ерекшеліктердің бәрін айтады. Оның ішінде, жарғының ерекшеліктері, кооперативтің толық заңнамасы, кооператив жарғысында немесе оның құрылтай шартында немесе кооперативтің бизнес-моделінде артықшылық түрінде берілген жағдайлар. Кооператив агенті оқиды, ол да тізілімге енеді. Өйткені, Кооператив агенті жарнашыға осы кооперативтің барлық шарттарын кем дегенде бір рет қорғамаса немесе түсіндірмесе, біз оны Кооператив агенттерінің тізілімінен біржола алып тастаймыз. Осылайша ол адам бұл іспен айналысып, одан ақша табу мүмкіндігінен мәңгілікке айырылады.
Кооператив агенті бірнеше модель бойынша ақша табады. Бұл жарнаны сатып алу үшін берілетін сыйақы түріндегі белгіленген сома болуы мүмкін. Бұл Кооператив агентінің жарнашы үшін белгілі бір кооперативтен сатып алған жарнаның белгілі бір пайыз болуы мүмкін.
Кооператив агентінің дипломы, жарнашылармен жасаған келісімшарты және Бірыңғай ұлттық кооперативтік жарналар тізілімінің атынан берілген сенімхаты болады. Өйткені жарналарды Ұлттық кооперативтік жарналар тізіліміне тіркеу жарнашыға өз кооперативінің қандай да бір құнын алуға мүмкіндік береді. Кооператив жыл сайын өзінің жарнашыларының кірістері туралы, өз қызметі туралы есепті Кооперативтік жарналар тізіліміне толық жариялайды. Қазір Кооператив төрағасы заңнама аясында кооператив жарнашыларының журналын жүргізіп жатқан уақытта өте үлкен проблема бар екенін білесіздер ме? Бұл жарнашыларды қорғау үшін жеткіліксіз, өйткені Кооперативтердің барлық журналдары мен тізілімдері не өртеніп кетеді, не суға батып кетеді. Бұған жол бермеу үшін жарналардың есептік жазбасы тек Төрағаның журналында ғана емес, сонымен қатар Бірыңғай ұлттық кооперативтік жарналар тізілімінде сақталады. Онда өз жарнаңыздан алатын пайыз егжей-тегжейлі жазылады, онда жарнашы өз жарнасын сата алатын кооперативтік жарнаның сомасы толық айтылады.
3. Үшінші маман – Кооперативті бизнес акселератор. Бүкіл кооператив өз жарнашылары үшін әртүрлі шарттар мен әртүрлі артықшылықтар беретіні анық. Кейбір кооперативтерде өз жарнашыларына өте жақсы табыс әкелетін өте сәтті кейстер болады. Әрине, кооператив құрған кез келген адам өте үлкен кіріске қызығушылық танытады.
Кооперативті бизнес акселератор не істейді? Ол кооперативті франшиза ретінде жаңғыртуға, кооперативтің экономикалық моделін Қазақстанның басқа өңірлерінде немесе сол қалада жаңғыртуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар автор ойлап тапқан идеялар кластері үшін ол ашылған барлық кооперативтерден пайыз бен жарна алады. Бұл кооперативті ресімдеу процедурасымен Бизнес акселератор айналысады. Сол үшін ол ашылатын кооперативтен жарнаның пайызын алады.
Жарнашыларды қорғау үшін ол жеткізушілерді сертификаттайды. Себебі жарнашы үшін ең үлкен қауіп – жосықсыз Кооператив төрағасының ақшаны бір күндік компанияларға жіберуі, бұл жарнашылардың ақшасын жымқыруға немесе ұрлауға мүмкіндік береді. Бұған жол бермеу үшін барлық кооперативтер тек сертификатталған компанияларға транзакция жасай алады.
Кооперативті бизнес акселератор жеткізушілерді сертификаттаумен айналысады. Өздері кооперативтегі жарнашылар болып табылатын жеткізушілер ғана сертификаттаудан өтпейді. Егер компания кооперативте жарнашы болмаса, олар Сертификатталған жеткізушілердің Ұлттық Қауымдастығының тізіліміне енгізіле отырып, міндетті түрде сертификаттаудан өтуі керек. Бұл процесс жарнашылардың ақшасын сақтайтынына сенімдіміз. Бұл біз үшін өте маңызды. Кооперативті бизнес акселератордың келесі айналысатын ісі ол – оқыту, яғни, Кооперативті бизнес акселератор Кооператив төрағаларын, Бизнес акселераторлар мен Кооператив агенттерін дайындап, оқыта алады. Бірақ оқығаннан кейін мамандардың бәрі міндетті түрде сертификаттаудан өтуі керек.
Біз оқу процесі мен сертификаттау процесін бөлдік. Бұл оқытатын адам бос дипломдарға мөр басуға мүдделі болмауы үшін жасалды. Біз жарнашылардың құқықтары мен мүдделерін барынша қорғау үшін сапалы мамандарды оқытуға тырысамыз. Меніңше, курс пайдалы болады, өйткені сіз қазір оқып жатқан бұл мамандықтар сіздердің және балаларыңыздың болашағы. Себебі кооперативтік кәсіпкерлік, шеринг экономика мен бір дәрежелі экономика моделінің болашағы зор. Бұл саланың маманы болсаңыз, болашағыңыз жарқын болмақ.
© 2025 "Қазақстан Республикасы Кооперативтерінің және экономикалық қауымдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы"
Tilda Publishing