Қазақстан Республикасының тұтынушылық кооперативтері мен басқа да экономикалық қауымдастықтарының қызметінің заңдық негізі Қазақстан Республикасының кооперативтері мен басқа да экономикалық қауымдастықтарының ұлттық қауымдастығы әзірлеген жұмыс ұйымдастыру жүйесінде келесі заңдық құжаттармен реттеледі:
​​​

• Қазақстан Республикасының Конституциясы;
• Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (жалпы бөлім), 1994 жылғы 27 желтоқсан;
• «Тұтынушылық кооперативтер туралы» Заң;
• «Ауыл шаруашылығы кооперативтері туралы» Заң;
• «Өндірістік кооперативтер туралы» Заң;
• «Тұрғын үй қатынастары туралы» Заң;
• «Пайдалы қызмет етпейтін ұйымдар туралы» Заң

​

• Қазақстан Республикасының кооперативтері мен басқа да экономикалық қауымдастықтарының ұлттық қауымдастығының өзін-өзі реттейтін ұйымы (СРО АҚ) ережелері мен стандарттары
• Кооперативтердің қаржылық пирамидаларға айналуын болдырмау мақсатында Қазақстан Республикасының кооперативтері мен басқа да экономикалық қауымдастықтарының ұлттық қауымдастығының өзін-өзі реттейтін ұйымы (СРО АҚ) талаптарына сәйкестігін тексеру тізімі
• Тұтынушылық кооперативтің (ТК) үлгілік жарғысы
• Тұрғын үй құрылысы кооперативтерінің (ТҚК) үлгілік жарғысы
• Пәтер иелері кооперативінің (ПИК) үлгілік жарғысы
• Көп деңгейлі маркетинг (КДМ) индустриясын дамыту комитетінің Ашық ұсыныс шарты
• Пәтер иелері кооперативінің (ПИК) Қосымша мүшелеріне арналған Ашық ұсыныс шарты
• Құртқа қарсы фермерлер кооперативтерін дамыту комитетінің қосымша мүшелеріне арналған ашық ұсыныс шарты

Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тұтынушылық кооперативтердегі құқықтарыңыз бен міндеттеріңізді білу үшін ұсынылған құжаттарды зерделеуді ұсынамыз.

Қазақстан Республикасының "Тұтыну кооперативі туралы"

Заңы 2001 жылғы 8 мамыр N 197

Қазақстан Республикасының "Тұтыну кооперативі туралы" Заңы
2001 жылғы 8 мамыр N 197
Осы Заң тұтыну кооперативтерінің құқықтық жағдайын, оларды құрудың, қызметінің, қайта ұйымдастырылуының және таратылуының ұйымдастырушылық, экономикалық және әлеуметтік жағдайларын, мүшелерінің құқықтары мен міндеттерін, басқару және бақылау органдарының өкілеттіктері мен жауапкершілігін айқындайды.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Негізгі ұғымдар

Осы Заңда мынадай ұғымдар пайдаланылады:

• мүліктік (пайлық) жарна – тұтыну кооперативі мүшелерінің тұтыну кооперативінің мүліктік (пайлық) қорына ақшамен, мүлікпен немесе ақшалай бағасы бар мүліктік құқықтармен енгізетін жарнасы;

• мүліктік (пайлық) қор – тұтыну кооперативі құрылған кезде немесе оған кірген кезде мүшелер енгізетін мүліктік (пайлық) жарналардан тұратын және тұтыну кооперативі мүлкін қалыптастыру көздерінің бірі болып табылатын қор;

• тұтыну кооперативі – қатысушылардың материалдық және өзге де қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін оның мүшелері мүліктік (пайлық) жарналарын біріктіру арқылы жүзеге асырылатын азаматтардың мүшелік негізіндегі ерікті бірлестігі;

• резервтік қор – төтенше жағдайлардың салдарынан келтірілген залалдарды өтеуге арналған, қалыптастыру және пайдалану тәртібі тұтыну кооперативінің жарғысымен айқындалатын қор;

• тұтыну кооперативінің мүшесі – осы Заңның талаптарына сай келетін, тұтыну кооперативінің жарғысында белгіленген мөлшерде және тәртіппен мүліктік (пайлық) жарна енгізген және дауыс беру құқығымен тұтыну кооперативіне қабылданған азамат және (немесе) заңды тұлға.

2-бап. Тұтыну кооперативі туралы заңнама

1. Қазақстан Республикасының тұтыну кооперативі туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына, Азаматтық кодекске негізделеді және осы Заңнан және өзге де нормативтік құқықтық актілерден тұрады.
2. ҚР 29.10.2015 № 373-V Заңымен алып тасталды (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі).
3. Өзара сақтандыруды жүзеге асыратын тұтыну кооперативтері қызметінің ерекшеліктері Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерімен айқындалады. Ескерту. 2-бапқа ҚР 2006.07.05 N 164 Заңымен (қолданысқа енгізу тәртібін 2-б. қараңыз); 29.10.2015 № 373-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі) өзгерістер енгізілді.

3-бап. Тұтыну кооперативін құру және оның қызметінің негізгі қағидаттары

Тұтыну кооперативтері мынадай қағидаттар негізінде қызмет етеді: кіру мен шығудың еріктілігі; мүліктік (пайлық) жарнаны төлеудің міндеттілігі; басқарудың демократиялылығы; өзара көмек және оның мүшелерінің мүдделерін қорғау; тұтыну кооперативінің қызметі туралы ақпараттың барлық мүшелері үшін қолжетімділігі.

4-бап. Тұтыну кооперативі

1. Тұтыну кооперативі коммерциялық емес ұйым болып табылады және өз жарғылық мақсаттарына сәйкес келген жағдайда ғана кәсіпкерлік қызметпен айналыса алады.
2. Тұтыну кооперативі өз мүшелерінің мүдделерін қанағаттандырумен байланысты жекелеген функцияларды орындау үшін мүліктік (пайлық) жарналар есебінен құрылады.
3. Егер құрылтай құжаттарында оның белгілі бір мерзімге немесе белгілі бір мақсатқа жету үшін құрылатыны көзделмесе, тұтыну кооперативі белгісіз мерзімге құрылған болып есептеледі.
4. Тұтыну кооперативіндегі еңбек қатынастары осы Заңмен, еңбек заңнамасымен және жарғымен реттеледі. Тұтыну кооперативі мүшелерінің оның қызметіне жеке еңбекпен қатысуы үшін сыйақы мөлшері, сондай-ақ еңбек шарты бойынша жұмыс істейтін адамдардың еңбегіне ақы төлеу мөлшері жалпы жиналыстың шешімімен белгіленеді.
5. Тұтыну кооперативі мүшелерінің оның қызметіне жеке еңбекпен қатысуы міндетті болып табылмайды.
6. Қызмет нәтижелерінің (дайындалған немесе сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтер) негізгі тұтынушылары тұтыну кооперативінің мүшелері болып табылады. Ескерту. 4-бапқа ҚР 2007.05.15. N 253 Заңымен өзгерту енгізілді.

5-бап. Тұтыну кооперативінің атауы және орналасқан жері

1. Тұтыну кооперативінің атауы оның атауын және ұйымдық-құқықтық нысанын қамтиды. Ол заңнамада көзделген қосымша ақпаратты қамтуы мүмкін.
2. Тұтыну кооперативінің орналасқан жері оның тұрақты жұмыс істейтін органының орналасқан жері болып танылады.
3. Орналасқан жері өзгерген кезде тұтыну кооперативі осы туралы заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын органға тұтыну кооперативінің нақты мекенжайы бойынша Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізіліміне қажетті өзгерістер енгізу үшін хабарлауға міндетті.
4. Ескерту. 5-бапқа ҚР 24.12.2012 № 60-V Заңымен өзгеріс енгізілді (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

6-бап. Тұтыну кооперативінің құқық қабілеттілігі

1. Тұтыну кооперативі заңды тұлға болып табылады және мынадай құқықтық өкілеттіктерге ие:
2. өз мүшелерінің қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған қызметпен айналысуға;
3. жарғылық мақсаттарға жетуге ықпал ететін болса, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға;
4. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген және кооперативтің жарғысында көзделген тәртіппен өз филиалдары мен өкілдіктері болуға;
5. мемлекеттік органдардың актілеріне, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының актілеріне, олардың тұтыну кооперативінің құқықтарын бұзатын лауазымды адамдарының іс-әрекеттеріне сот тәртібімен шағымдануға;
6. тұтыну кооперативінің жарғысында көзделген мақсаттарға жету үшін қажетті заңды тұлғаның өзге де құқықтарын жүзеге асыруға.
7. Қазақстан Республикасының "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Заңында белгіленген қызметтің жекелеген түрлерімен немесе іс-әрекеттермен (операциялармен) тұтыну кооперативі рұқсат негізінде не хабарлама жіберу арқылы ғана айналыса алады.
8. Тұтыну кооперативі қызметінің мәні мен мақсаттары оның құрылтай құжаттарымен айқындалады. Ескерту. 6-бапқа ҚР 16.05.2014 № 203-V Заңымен өзгеріс енгізілді (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізіледі).

7-бап. Тұтыну кооперативінің филиалдары мен өкілдіктері

1. Тұтыну кооперативі өз орналасқан жерінен тыс жерде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес филиалдар құруға және өкілдіктер ашуға құқылы.
2. Тұтыну кооперативі филиалдарын құру және өкілдіктерін ашу туралы шешімдерді, егер жарғыда мұндай шешімдер жалпы жиналыста қабылданады деп көзделмесе, тұтыну кооперативінің атқарушы органы қабылдайды.

8-бап. Мемлекет және тұтыну кооперативі

1. Мемлекеттік органдар және жергілікті өзін-өзі басқару органдары Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларды қоспағанда, тұтыну кооперативінің қызметіне араласуға құқылы емес.
2. Мемлекеттік органдардың актілері немесе жергілікті өзін-өзі басқару органдарының тұтыну кооперативінің құқықтарын бұзатын актілері Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жарамсыз деп танылуы мүмкін.
3. Мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарының не олардың лауазымды адамдарының заңсыз әрекеті не әрекетсіздігі нәтижесінде тұтыну кооперативіне келтірілген залал, оның ішінде алынбай қалған пайда Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өтеледі.

2-тарау. Тұтыну кооперативін құру

9-бап. Тұтыну кооперативін құру тәртібі

1. Тұтыну кооперативін құру құрылтай жиналысын өткізуден басталады және заңды тұлға ретінде мемлекеттік тіркеумен аяқталады.
2. Азаматтар тұтыну кооперативінің құрылтай жиналысын өткізуге және оның қарауына ұсынылатын құжаттардың жобаларын дайындауға бастамашы топтар құруы мүмкін.

10-бап. Тұтыну кооперативінің құрылтай жиналысы

1. Тұтыну кооперативінің құрылтай жиналысы мынадай мәселелерді шешеді:
2. тұтыну кооперативін құру, оның атауы мен орналасқан жері туралы шешім қабылдайды;
3. азаматтар үшін тегі, аты, әкесінің аты, тұрғылықты жері және жеке басын куәландыратын құжаттың деректері, ал заңды тұлға үшін атауы, орналасқан жері мен банк деректемелері көрсетілген, өтініштері негізінде тұтыну кооперативі мүшелерінің тізімін бекітеді;
4. қызмет мәні мен мақсаттарын айқындайды;
5. мүліктік (пайлық) жарналардың құрамын, мөлшерін және енгізу мерзімдерін айқындайды;
6. жарғыны және құрылтай шартын бекітеді;
7. атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарды сайлайды;
8. мемлекеттік тіркеу мерзімдері мен оған жауапты тұлғаларды айқындайды;
9. тұтыну кооперативін құруға байланысты өзге де мәселелерді шешеді.
10. Құрылтай жиналысының шешімі хаттамамен ресімделеді. Құрылтай жиналысының хаттамасына құрылтай жиналысының төрағасы мен хатшысы қол қояды. Құрылтай жиналысының төрағасы оның қатысушыларының көпшілік даусымен сайланады.

11-бап. Тұтыну кооперативінің жарғысы

1. Тұтыну кооперативінің жарғысында мыналар қамтылуға тиіс:
2. атауы және орналасқан жері;
3. қызмет мәні мен мақсаттары;
4. кооператив мүлкіндегі өз үлесін бөлуді қоса алғанда, тұтыну кооперативіне мүшелердің кіру және шығу тәртібі;
5. мүліктік (пайлық) жарналардың құрамы, мөлшері және енгізу тәртібі, мүліктік (пайлық) жарналарды енгізу жөніндегі міндеттемелерді бұзғаны үшін жауапкершілік;
6. тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарын қалыптастыру, сайлау (қайта сайлау) тәртібі мен өкілеттіктері, олардың шешімдер қабылдау тәртібі;
7. тұтыну кооперативінің басқару органдарының құрамы мен құзыреті;
8. басқару органдарының шешім қабылдау тәртібі, оның ішінде шешімдер бірауыздан немесе дауыстардың білікті көпшілігімен қабылданатын мәселелер бойынша;
9. кооператив шеккен шығындарды тұтыну кооперативі мүшелерінің өтеу тәртібі;
10. кооперативті қайта ұйымдастыру және қызметін тоқтату шарттары;
11. филиалдар мен өкілдіктер туралы мәліметтер;
12. тұтыну кооперативі мүшелерінің оның қызметіне жеке еңбекпен қатысуының сипаты мен тәртібі;
13. тұтыну кооперативі мен оның мүшелері, тұтыну кооперативінің атқарушы органы мен жалдамалы жұмыскерлер арасындағы өзара қатынастар.
14. Тұтыну кооперативінің жарғысына азаматтың тегі, аты, әкесінің аты, тұрғылықты жері және жеке басын куәландыратын құжаттың деректері, сондай-ақ, егер тұтыну кооперативінің мүшесі заңды тұлға болса, ұйымның атауы, орналасқан жері мен банк деректемелері көрсетілген тұтыну кооперативі мүшелерінің тізімі қоса беріледі.
15. Тұтыну кооперативінің жарғысында Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін басқа да ережелер қамтылуы мүмкін.
16. Тұтыну кооперативінің жарғысына өзгерістер мен толықтырулар заңда белгіленген тәртіппен уәкілетті мемлекеттік органдарда тіркеледі.
17. Үшінші тұлғалармен қатынастарда тұтыну кооперативі және оның мүшелері жарғысына енгізілген өзгерістер мен толықтырулар туралы мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын органды хабардар еткен немесе оларды Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген тәртіппен тіркеген сәттен бастап, не сот шешімі негізінде тұтыну кооперативінің жарғысының өзгеруі туралы мәліметтер Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізіліміне енгізілген сәттен бастап тұтыну кооперативі жарғысының өзгерістеріне сілтеме жасауға құқылы. Алайда үшінші тұлғалар көрсетілген мән-жайлар мен мерзімдер басталғанға дейін де осы өзгерістерді ескере отырып әрекет етуге құқылы.
18. Ескерту. 11-бапқа ҚР 27.04.2012 № 15-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 24.12.2012 № 60-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) өзгерістер енгізілді.

12-бап. Тұтыну кооперативін мемлекеттік тіркеу

1. Тұтыну кооперативі оны мемлекеттік тіркеген кезден бастап құрылған болып есептеледі.
2. Тұтыну кооперативін мемлекеттік тіркеуді әділет органдары заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған тәртіппен жүзеге асырады.
3. Ескерту. 12-бапқа ҚР 24.12.2012 № 60-V Заңымен өзгерістер енгізілді (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

3-тарау. Тұтыну кооперативіндегі мүшелік

13-бап. Тұтыну кооперативіндегі мүшелік

1. Он сегіз жасқа толған азаматтар мен заңды тұлғалар тұтыну кооперативінің мүшелері бола алады.
2. Азаматтар мен заңды тұлғалар бірнеше тұтыну кооперативінің мүшесі бола алады.
3. Тұтыну кооперативі мүшелерінің саны кемінде екі азаматтан тұруға тиіс. Тұтыну кооперативі мүшелерінің ең көп саны шектелмейді.
4. Осы Заң мен тұтыну кооперативі жарғысының ережелері сақтала отырып, тұтыну кооперативіне жаңа мүшелер қабылдау жалпы жиналыстың шешімімен ресімделеді.
5. Тұтыну кооперативінің мүшесі болғысы келетін азамат немесе заңды тұлға атқарушы органға тұтыну кооперативіне қабылдау туралы жазбаша өтініш береді. Өтініште азаматтың тегі, аты, әкесінің аты, тұрғылықты жері және жеке басын куәландыратын құжаттың деректері не заңды тұлғаның атауы, орналасқан жері мен банк деректемелері көрсетілуге тиіс.
6. Тұтыну кооперативіне қабылдау туралы өтінішті тұтыну кооперативінің атқарушы органы он күн ішінде қарауға тиіс.
7. Тұтыну кооперативінің мүлкіндегі үлеске оны құрғаннан кейін құқық алған үшінші тұлғалар тұтыну кооперативінің мүшелігіне қабылдануға басым құқыққа ие.
8. Тұтыну кооперативінің мүшесі қайтыс болған жағдайда, оның мұрагерлері кооператив жарғысында өзгеше көзделмесе, тұтыну кооперативінің мүшелігіне қабылдануға басым құқыққа ие. Соңғы жағдайда тұтыну кооперативі мұрагерлерге тұтыну кооперативі мүлкіндегі оның мүліктік (пайлық) жарнасына пропорционалды үлесін төлейді.

14-бап. Тұтыну кооперативі мүшелерінің құқықтары

Тұтыну кооперативінің мүшелері:

1. тұтыну кооперативінен белгіленген тәртіппен ерікті түрде шығуға;
2. тұтыну кооперативінің қызметіне қатысуға, басқару және бақылау органдарына сайлауға және сайлануға, тұтыну кооперативінің қызметін жақсарту, оның органдарының жұмысындағы кемшіліктерді жою туралы ұсыныстар енгізуге;
3. тұтыну кооперативінің тауарларын (қызметтерін) басқа азаматтар мен заңды тұлғаларға қарағанда басым тәртіппен сатып алуға (алуға), өз өндірісінің, жеке қосалқы шаруашылығының және кәсібінің бұйымдары мен өнімдерін өткізу жөніндегі қызметтер шарттары негізінде тұтыну кооперативі ұйымдары арқылы жүзеге асыруға;
4. тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы тұтыну кооперативінің мүшелері үшін көздеген жеңілдіктерді пайдалануға;
5. тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарынан олардың қызметі туралы ақпарат алуға, оның ішінде бухгалтерлік есеп, есептілік және басқа да құжаттама деректерімен жарғыда айқындалған тәртіппен танысуға;
6. тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының заңсыз әрекеттеріне шағымдануға тұтыну кооперативінің жалпы жиналысына жүгінуге;
7. тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының өз мүдделеріне әсер ететін шешімдеріне сот тәртібімен шағымдануға;
8. тұтыну кооперативі таратылған жағдайда, кредиторлармен есеп айырысқаннан кейін қалған мүліктің бір бөлігінің құнын немесе тұтыну кооперативі мүшелерінің көпшілігінің келісімі бойынша, осы мүліктің табиғи түрдегі бөлігін оның мүліктік (пайлық) жарнасына пропорционалды түрде алуға;
9. одан шыққан жағдайда, тұтыну кооперативінің мүлкіндегі өз үлесін бөлуге және оның құнын немесе тұтыну кооперативі мүшелерінің көпшілігінің келісімі бойынша, оның мүліктік (пайлық) жарнасына пропорционалды табиғи мүлікті алуға;
10. тұтыну кооперативіндегі өз еңбегі үшін жалақы немесе жарғыда айқындалған өзге нысанда сыйақы алуға құқылы. Тұтыну кооперативінің жарғысында Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін мүшелердің өзге де құқықтары белгіленуі мүмкін.

15-бап. Тұтыну кооперативі мүшелерінің міндеттері

Тұтыну кооперативінің мүшелері:

1. жарғыны сақтауға;
2. жалпы жиналыстың, атқарушы, бақылаушы және өзге де органдардың шешімдерін орындауға;
3. жарғыда айқындалған тұтыну кооперативінің қызметіне қатысу жөніндегі өз міндеттерін орындауға;
4. мүліктік (пайлық) жарналарды жарғыда белгіленген мөлшерде, тәртіппен және мерзімде енгізуге міндетті. Тұтыну кооперативі мүшелері Қазақстан Республикасының заңнамасына қайшы келмейтін тұтыну кооперативінің жарғысында көзделген басқа да міндеттерді атқаруы мүмкін.

16-бап. Тұтыну кооперативіндегі мүшелікті тоқтату

1. Тұтыну кооперативіндегі мүшелік мынадай жағдайларда тоқтатылады:
2. ерікті түрде шыққанда;
3. шығарылғанда;
4. мүліктегі үлеске құқығын жоғалтқанда;
5. тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын азамат қайтыс болғанда, оны қайтыс болды деп жариялағанда, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен хабар-ошарсыз кетті деп танығанда;
6. тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын заңды тұлға таратылғанда;
7. тұтыну кооперативі таратылғанда.
8. Ерікті түрде шыққан жағдайда, тұтыну кооперативінің мүшесі осы Заңда белгіленген тәртіппен енгізілген мүліктік (пайлық) жарнаға пропорционалды тұтыну кооперативінің мүлкіндегі өз үлесін бөлуге құқылы.
9. Тұтыну кооперативінің мүшесін жалпы жиналыстың шешімімен, егер ол дәлелді себептерсіз жарғыда белгіленген өз міндеттерін орындамаған немесе тұтыну кооперативіне қасақана зиян келтіретін әрекеттер жасаған жағдайда тұтыну кооперативінен шығаруға болады.
10. Тұтыну кооперативінің атқарушы органы тұтыну кооперативінің мүшесіне оны тұтыну кооперативінен шығару туралы мәселені жалпы жиналысқа шығару себептері туралы кемінде он күн бұрын жазбаша хабарлауға және оны көрсетілген жалпы жиналысқа шақыруға, онда оған өз пікірін білдіруге құқық беруге тиіс. Тұтыну кооперативінен шығарылатын мүше дәлелді себепсіз тұтыну кооперативінің жалпы жиналысында болмаған жағдайда, ол оның қатысуынсыз оны шығару туралы шешім қабылдауға құқылы. Шешім жиналысқа қатысушылардың үштен екісі дауыс берсе, қабылданған болып есептеледі. Шығарылған тұтыну кооперативінің мүшесіне осы Заңда белгіленген тәртіппен енгізілген мүліктік (пайлық) жарнаға пропорционалды тұтыну кооперативінің мүлкіндегі үлес бөлініп беріледі. Жалпы жиналыстың тұтыну кооперативінің мүшесін кооперативтен шығару туралы шешіміне сот тәртібімен шағымдануға болады.
11. Тұтыну кооперативінің мүлкіндегі үлеске құқығын жоғалтқан тұтыну кооперативінің мүшесі тұтыну кооперативіндегі өз мүшелігін тоқтатады. Үлестен айырылу мынадай негіздер бойынша болады:
12. сату;
13. сыйға тарту;
14. өзге тәсілмен билік ету;
15. сот шешімі.
16. Мүліктегі үлеске құқығын жоғалтқан тұтыну кооперативінің мүшесі бұл туралы тұтыну кооперативінің атқарушы органына хабарлайды. Бұл ақпаратты тұтыну кооперативінің атқарушы органына мүліктегі үлеске құқық алған тұлғалар ұсынуы мүмкін. Мүше мүліктегі үлеске құқығын жоғалтқан жағдайда, тұтыну кооперативіндегі мүшелікті тоқтату тұтыну кооперативі атқарушы органының шешімімен ресімделеді.
17. Тұтыну кооперативінің мүшесі болып табылатын азамат қайтыс болған, хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе белгіленген тәртіппен қайтыс болды деп жарияланған жағдайда, оның тұтыну кооперативіндегі мүшелігі тоқтатылады.
18. Тұтыну кооперативінің атқарушы органы қайтыс болған, хабар-ошарсыз кетті деп танылған немесе қайтыс болды деп жарияланған тұтыну кооперативі мүшесінің мүліктегі үлесін, оның үлесіне пропорционалды, мұрагерлерге төлеу үшін осы Заңда белгіленген тәртіппен бөліп береді.
19. Мүшеліктің тұтыну кооперативінде тоқтатылған барлық жағдайлары туралы атқарушы орган тұтыну кооперативінің мүшелеріне хабарлайды.

4-тарау. Тұтыну кооперативін басқару

17-бап. Тұтыну кооперативінің басқару органдары

1. Тұтыну кооперативінің басқару органдары:
2. жоғары орган – жалпы жиналыс;
3. атқарушы орган – басқарма (төраға);
4. бақылау органы – тексеру комиссиясы (тексеруші).
5. Тұтыну кооперативінің жарғысында тұтыну кооперативінің өзге де органдарын құру көзделуі мүмкін.
6. Тұтыну кооперативі банкрот деп танылған немесе оған оңалту рәсімі қолданылып, Қазақстан Республикасының оңалту және банкроттық туралы заңнамалық актісінде белгіленген тәртіппен уақытша не банкроттық немесе оңалту басқарушысы тағайындалған жағдайларда, оны басқару жөніндегі барлық өкілеттіктер тиісінше уақытша не банкроттық немесе оңалту басқарушысына көшеді.
7. Ескерту. 17-бапқа ҚР 07.03.2014 № 177-V Заңымен өзгеріс енгізілді (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

18-бап. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы

1. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы оның жоғары органы болып табылады және оның қызметіне қатысты барлық мәселелерді шешуге өкілетті. Бұл ретте кезекті немесе кезектен тыс жалпы жиналыстар шақырылуы мүмкін, олар егер оларға тұтыну кооперативінің барлық мүшелерінің жартысынан астамы қатысса, заңды деп танылады. Жалпы жиналыстың шешімі егер оған жиналысқа қатысушы мүшелердің жартысынан астамы дауыс берсе, қабылданған болып есептеледі. Бұл ретте тұтыну кооперативінің әрбір мүшесі жалпы жиналыстың шешімдерін қабылдау кезінде оның тұтыну кооперативі мүлкіндегі үлесінің мөлшеріне қарамастан, бір дауысқа ие.
2. Тұтыну кооперативінің кезекті жалпы жиналысын атқарушы орган жарғыда белгіленген мерзімде, бірақ жылына бір реттен кем емес жиналысты шақырады.
3. Тұтыну кооперативінің жылдық қаржылық есептілігін бекітуге арналған жалпы жиналыс есепті қаржы жылы аяқталғаннан кейін үш айдан кешіктірілмей өткізілуге тиіс.
4. Тұтыну кооперативінің кезектен тыс жалпы жиналысы осы Заңда, жарғыда көзделген жағдайларда, сондай-ақ мұндай жиналысты шақыруды тұтыну кооперативінің мүдделері талап ететін кез келген өзге жағдайларда шақырылады.
5. Тұтыну кооперативінің кезектен тыс жалпы жиналысын атқарушы орган өз бастамасы бойынша, сондай-ақ тексеру комиссиясының (тексерушінің) талабы бойынша не тұтыну кооперативі мүшелерінің жалпы санының кемінде оннан бір бөлігінің бастамасы бойынша шақырады.
6. Егер тексеру комиссиясының (тексерушінің) немесе тұтыну кооперативі мүшелерінің талаптарына қарамастан атқарушы орган кезектен тыс жалпы жиналысты шақырмаса, оны тексеру комиссиясы (тексеруші) не тұтыну кооперативі мүшелерінің жалпы санының кемінде оннан бір бөлігі өз бетінше шақыруы мүмкін.
7. Тарату процесіндегі тұтыну кооперативінің кезектен тыс жалпы жиналысы тарату комиссиясымен де шақырылуы мүмкін.
8. Жалпы жиналысты өткізу тәртібі бұзыла отырып қабылданған тұтыну кооперативінің жалпы жиналысының шешімі және осы Заңда, жарғыда немесе тұтыну кооперативінің ішкі қызметін реттейтін қағидалар мен өзге де құжаттарда белгіленген шешімдерді қабылдау, сондай-ақ осы Заңға не жарғыға қайшы келетін жалпы жиналыстың шешімі, оның ішінде тұтыну кооперативі мүшелерінің құқықтарын бұзатын шешім тұтыну кооперативі мүшелерінің арызы бойынша сотпен толық немесе ішінара жарамсыз деп танылуы мүмкін. Мұндай арыз жалпы жиналыс өткізілген күннен бастап алты ай ішінде берілуі мүмкін.
9. Шақыру және өткізу, шешім қабылдау тәртібі тұтыну кооперативінің жарғысымен айқындалады.

19-бап. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысының құзыреті

1. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысының құзыреті осы Заңға және тұтыну кооперативінің жарғысына сәйкес айқындалады.
2. Жалпы жиналыстың ерекше құзыретіне мыналар жатады:
3. тұтыну кооперативінің жарғысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу, оның ішінде мүліктік (пайлық) жарнаның мөлшері, орналасқан жері мен атауы туралы өзгерістер, не жарғыны жаңа редакцияда бекіту;
4. тұтыну кооперативі қызметінің негізгі бағыттарын айқындау;
5. тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының басшысы мен мүшелерін сайлау, олардың өкілеттіктерін тоқтату, олардың қызметі туралы есептерін тыңдау, оларды ұстауға арналған қаражат мөлшерін айқындау;
6. тұтыну кооперативі мүшелерін кооперативтен шығару;
7. тұтыну кооперативінің ішкі қызметін реттейтін ішкі қағидаларды, оларды қабылдау рәсімін және басқа да құжаттарды бекіту;
8. тұтыну кооперативтері қауымдастығын (одағын) құру, қауымдастыққа (одаққа) кіру және одан шығу мәселелерін шешу;
9. жылдық қаржылық есептерді, тұтыну кооперативінің тексеру комиссиясының (тексерушісінің) есебін бекіту;
10. тұтыну кооперативі шеккен шығындарды өтеу тәртібі;
11. тұтыну кооперативі қорларының түрлерін және қалыптастыру мен жұмсау тәртібін айқындау;
12. тұтыну кооперативінің құны жарғыда айқындалған құнынан асатын жылжымайтын мүлкін иеліктен шығару;
13. тұтыну кооперативін қайта ұйымдастыру және тарату туралы шешімдер қабылдау;
14. тарату комиссиясының төрағасы мен мүшелерін сайлау және тарату балансын бекіту.
15. Осы Заңмен жалпы жиналыстың ерекше құзыретіне жатқызылған мәселелермен қатар, тұтыну кооперативінің жарғысымен оның ерекше құзыретіне басқа да мәселелер жатқызылуы мүмкін.
16. Жалпы жиналыс, егер тұтыну кооперативінің жарғысында өзгеше белгіленбесе, оның ерекше құзыретіне жатпайтын өкілеттіктерді тұтыну кооперативінің атқарушы органына беруге құқылы.
17. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы атқарушы, бақылаушы және өзге де органдардың шешімдерін растау немесе күшін жою жөніндегі мәселелерді қарауға қабылдауға құқылы.
18. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы тұтыну кооперативінің қызметіне байланысты кез келген мәселені қарауға қабылдауға құқылы.

20-бап. Тұтыну кооперативінің атқарушы органы

1. Тұтыну кооперативінің атқарушы органы тұтыну кооперативі қызметіне ағымдағы басшылықты және оның істерін жүргізуді жүзеге асырады және жалпы жиналысқа есеп береді.
2. Тұтыну кооперативінің атқарушы органының мүшелері жарғыда айқындалған құрамда және мерзімге сайланады және тұтыну кооперативінің жалпы жиналысының шешімімен кез келген уақытта міндеттерін (өкілеттіктерін) орындаудан босатылуы мүмкін.
3. Атқарушы органның жұмыс тәртібі мен шешім қабылдау тәртібі тұтыну кооперативінің жарғысымен айқындалады.
4. Атқарушы органның құзыретіне осы Заңда және кооператив жарғысында айқындалған, жалпы жиналыстың құзыретіне жатпайтын тұтыну кооперативі қызметін қамтамасыз етудің барлық мәселелері жатады.
5. Тұтыну кооперативі атқарушы органының құзыретіне сондай-ақ осы Заңның 19-бабының 4-тармағына сәйкес атқарушы органға берілген, оның ерекше құзыретіне жатпайтын жалпы жиналыстың өкілеттіктері де жатады.
6. Үшінші тұлғалармен қатынастарда тұтыну кооперативі атқарушы органның өкілеттіктеріне белгіленген шектеулерге сілтеме жасауға құқылы емес. Алайда тұтыну кооперативі атқарушы органының үшінші тұлғамен жасаған, белгіленген шектеулерді бұза отырып жасалған мәміленің жарамдылығына дау айтуға құқылы, егер мәміле жасалған сәтте үшінші тұлға мұндай шектеулер туралы білгенін немесе білуге тиіс болғанын дәлелдесе.
7. Тұтыну кооперативі атқарушы органының мүшелеріне:
8. жалпы жиналыстың келісімінсіз тұтыну кооперативімен одан мүліктік пайда алуға бағытталған мәмілелер жасасуға (сыйға тарту, қарыз, өтеусіз пайдалану, сатып алу-сату шарттары және басқа);
9. тұтыну кооперативінің үшінші тұлғалармен жасаған мәмілелері үшін тұтыну кооперативінің өзінен де, үшінші тұлғалардан да комиссиялық сыйақы алуға;
10. үшінші тұлғалардың тұтыну кооперативімен қатынастарында олардың атынан немесе мүддесін білдіруге;
11. осы тұтыну кооперативінің қызметімен бәсекелес кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға тыйым салынады.
12. Осы баптың 5-тармағының 1)-3) тармақшаларында көзделген шектеулер тұтыну кооперативі атқарушы органының мүшелері – жақын туыстары мен жекжаттарына да қолданылады.

21-бап. Тұтыну кооперативінің бақылау кеңесі

1. Тұтыну кооперативінің бақылау кеңесі тұтыну кооперативінің атқарушы органының қызметін оның мүшелері тарапынан бақылау мақсатында тұтыну кооперативінің жарғысында көзделген жағдайда құрылуы мүмкін.
2. Бақылау кеңесінің өкілеттіктері жарғымен айқындалады.
3. Тұтыну кооперативінің бақылау кеңесі тұтыну кооперативі мүшелерінің жалпы жиналысымен сайланатын оның мүшелерінен тұрады. Бақылау кеңесі мүшелерінің саны мен оның шешім қабылдау тәртібі тұтыну кооперативінің жарғысымен белгіленеді.
4. Бақылау кеңесінің мүшесі бір мезгілде тұтыну кооперативінің атқарушы органының, тексеру комиссиясының мүшесі не тұтыну кооперативінің төрағасы бола алмайды.

22-бап. Тұтыну кооперативінің тексеру комиссиясы (тексерушісі)

1. Тұтыну кооперативінің қаржы-шаруашылық қызметін бақылауды жүзеге асыру үшін тұтыну кооперативінің мүшелері қатарынан, егер жарғыда өзгеше көзделмесе, тексеру комиссиясы (тексеруші) құрылуға тиіс.
2. Тексеру комиссиясының функцияларын тұтыну кооперативінің бір мүшесіне тексеруші ретінде тапсыруға болады.
3. Тұтыну кооперативінің тексеру комиссиясы немесе тексерушісі жалпы жиналыспен жарғыда белгіленген мерзімге сайланады.
4. Тексеру комиссиясының (тексерушінің) мүшелері тұтыну кооперативі атқарушы органының мүшелері бола алмайды.
5. Тұтыну кооперативінің тексеру комиссиясы (тексерушісі) жалпы жиналысқа есеп береді.
6. Тексеру комиссиясы (тексеруші) тұтыну кооперативінің қаржы-шаруашылық қызметіне тексеру жүргізуге құқылы. Тексеру комиссиясы (тексеруші) бұл мақсат үшін кез келген уақытта тұтыну кооперативінің барлық құжаттамасына сөзсіз қол жеткізу құқығына ие. Тексеру комиссиясының (тексерушінің) талабы бойынша атқарушы орган қажетті түсініктемелерді ауызша немесе жазбаша нысанда беруге міндетті.
7. Тексеру комиссиясы (тексеруші) тұтыну кооперативінің жылдық қаржылық есептілігін жалпы жиналыс бекіткенге дейін міндетті түрде тексереді. Жалпы жиналыс тексеру комиссиясының (тексерушінің) қорытындысынсыз жылдық қаржылық есептілікті бекітуге құқылы емес.
8. Тексеру комиссиясының (тексерушінің) жұмыс тәртібі жарғымен, сондай-ақ тұтыну кооперативінің ішкі қызметін реттейтін қағидалармен және өзге де құжаттармен айқындалады.

23-бап. Тұтыну кооперативінің аудиті

1. Тұтыну кооперативінің жылдық қаржылық есептілігінің дұрыстығын, сондай-ақ оның істерінің ағымдағы жай-күйін тексеру және растау үшін тұтыну кооперативі өз жарғысында көзделген жағдайларда және тәртіппен тұтыну кооперативімен, оның атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының мүшелерімен немесе тұтыну кооперативінің мүшелерімен мүліктік мүдделермен байланысты емес аудиторлық ұйымды тартуға құқылы.
2. Тұтыну кооперативінің мүшесі кооперативтің қаржылық есептілігіне өз есебінен аудит жүргізуді талап етуге құқылы.
3. Егер тұтыну кооперативінің атқарушы органы, аудит міндетті болған немесе оны кооператив мүшесі талап еткен кезде, кооперативтің қаржылық есептілігіне аудит жүргізуден жалтарса, аудит мүдделі тұлғаның немесе кооператив мүшесінің өтініші бойынша қабылданған сот шешімімен тағайындалуы мүмкін.
4. Ескерту. 23-бапқа ҚР 2006.05.05 N 139 Заңымен өзгерістер енгізілді (ҚР N 139 Заңының 2-бабын қараңыз).

24-бап. Тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының шешімдері мен әрекеттеріне шағымдану

Тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарының шешімдері мен әрекеттеріне тұтыну кооперативінің мүшелері жалпы жиналыста немесе сот тәртібімен шағымдануы мүмкін.
Тұтыну кооперативі атқарушы органының басшысының шешімдері мен әрекеттеріне тұтыну кооперативінің жалпы жиналысында немесе сотта шағымдануы мүмкін.

5-тарау. Тұтыну кооперативінің мүлкі

25-бап. Тұтыну кооперативінің мүлкі, оны қалыптастыру көздері

1. Тұтыну кооперативінің балансында есепте тұрған мүліктің меншік иесі заңды тұлға ретінде тұтыну кооперативі болып табылады.
2. Тұтыну кооперативінің мүлкі оның мүшелерінің мүліктік (пайлық) жарналарын біріктіру арқылы құрылады.
3. Мүліктік (пайлық) және қосымша жарналардан басқа, тұтыну кооперативі мүлкін қалыптастыру көздері тұтыну кооперативінің кәсіпкерлік қызметінен алынатын кірістер және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер болып табылады.
4. Тұтыну кооперативі алған кірістер оның мүшелері арасында бөлінбейді және жарғылық мақсаттарға бағытталады.
5. Тұтыну кооперативінің меншігіндегі мүліктің билік етуі жалпы жиналыстың шешімімен жүзеге асырылады.

26-бап. Мүліктік (пайлық) жарна

1. Мүліктік (пайлық) жарна ақшамен, бағалы қағаздармен, заттармен, мүліктік құқықтармен, оның ішінде жер пайдалану құқығымен және зияткерлік қызмет нәтижелеріне құқықпен және өзге де мүлікпен енгізілуі мүмкін. Жеке мүліктік емес құқықтар және өзге де материалдық емес игіліктер түрінде жарналарды енгізуге жол берілмейді.
2. Заттай немесе мүліктік құқықтар түріндегі жарналар тұтыну кооперативінің барлық мүшелерінің келісімімен немесе тұтыну кооперативінің жалпы жиналысының шешімімен ақшалай түрде бағаланады.
3. Тұтыну кооперативіне мүлікті пайдалану құқығы ретінде салым берілген жағдайларда, бұл салымның мөлшері тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы белгілеген бүкіл мерзімге есептелген пайдалану ақысымен айқындалады.
4. Тұтыну кооперативінің жалпы жиналысының келісімінсіз пайдалану құқығы мүліктік (пайлық) салым болып табылатын мүлікті мерзімінен бұрын алуға жол берілмейді.
5. Егер жарғыда өзгеше көзделмесе, тұтыну кооперативіне пайдалануға берілген мүліктің кездейсоқ жоғалу немесе кездейсоқ бүліну қаупі мүліктің меншік иесіне жүктеледі.
6. Мүліктік (пайлық) жарналарды енгізу мерзімдері тұтыну кооперативінің жарғысымен айқындалады.

27-бап. Тұтыну кооперативінің қорлары

1. Өз қызметін жүзеге асыру кезінде тұтыну кооперативі мынадай қорларды қалыптастыруға құқылы:
2. мүліктік (пайлық);
3. тұтыну кооперативін дамыту;
4. резервтік;
5. тұтыну кооперативі мүшелерін ынталандыру және әлеуметтік қолдау;
6. жарғыға сәйкес өзге де қорлар.
7. Мүліктік (пайлық) қор тұтыну кооперативі мүшелерінің мүліктік (пайлық) жарналарынан тұрады және тұтыну кооперативі мүлкін қалыптастыру көздерінің бірі болып табылады.
8. Басқа қорларды қалыптастыру көздері тұтыну кооперативі алған кірістер және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған өзге де көздер болып табылады.
9. Қорларды қалыптастыру және пайдалану тәртібі, оларды қайта бөлу тұтыну кооперативінің жалпы жиналысымен белгіленеді.

28-бап. Тұтыну кооперативі мүшелерінің мүліктегі үлестері

1. Тұтыну кооперативі мүлкіндегі (мүлік құнындағы) барлық тұтыну кооперативі мүшелерінің үлестері олардың тұтыну кооперативі мүлкіне қосқан салымдарына пропорционалды айқындалады.
2. Тұтыну кооперативінің жарғысымен немесе жалпы жиналыспен әрқайсысының мүлікті құруға және өсіруге қосқан салымына қарай үлестерді айқындау және өзгерту тәртібі белгіленуі мүмкін.
3. Тұтыну кооперативінің әрбір мүшесі осы Заңда және жарғыда көзделген шарттарды сақтай отырып, өз үлесін өз қалауы бойынша сатуға, сыйға тартуға, өсиет етуге, кепілге қоюға немесе оған өзге тәсілмен билік етуге құқылы.
4. Мүліктегі өз үлесімен қандай да бір операциялар жасамас бұрын, тұтыну кооперативінің мүшесі атқарушы органға тұтыну кооперативінің жарғысында белгіленген мерзімде, өз үлесін ортақ мүліктен бөлуді талап ете отырып, өтініш беруге міндетті.

29-бап. Тұтыну кооперативі мүшесінің мүліктегі өз үлесіне билік етуі

1. Тұтыну кооперативі мүшесінің тұтыну кооперативі мүлкіндегі үлесін толық төлегенге дейін мүліктік (пайлық) жарнасы төленген бөлігінде ғана иеліктен шығаруға немесе кепілге қоюға болады.
2. Тұтыну кооперативінің мүшесі өз қалауы бойынша тұтыну кооперативі мүлкіндегі өз үлесін немесе оның бір бөлігін бір немесе бірнеше тұтыну кооперативі мүшесіне сатуға немесе өзге тәсілмен беруге құқылы. Тұтыну кооперативінің мүшесі өз міндеттемесін басқа мүшенің алдында қамтамасыз ету үшін үлесін кепілге қоюға да құқылы. Бұл мәмілелерді жасасуға тұтыну кооперативінің немесе тұтыну кооперативінің басқа мүшелерінің келісімі талап етілмейді.
3. Тұтыну кооперативі мүшесінің өз үлесін (оның бір бөлігін) үшінші тұлғаларға иеліктен шығаруға немесе тұтыну кооперативі мүшесінің үшінші тұлға алдындағы міндеттемесін қамтамасыз ету үшін үлесін (үлесінің бір бөлігін) кепілге қоюға жол беріледі.
4. Тұтыну кооперативінің жарғысында үлесті үшінші тұлғаға сату тек белгілі бір шарттарды сақтаған жағдайда ғана рұқсат етілетіні көзделуі мүмкін.

30-бап. Иеліктен шығарылатын үлесті сатып алуға басым құқық

1. Тұтыну кооперативінің мүшесі тұтыну кооперативі мүшелерінің кімде-кім сатқан кезде үшінші тұлғаларға қарағанда тұтыну кооперативі мүшесінің үлесін немесе оның бір бөлігін сатып алуға басым құқықты пайдаланады. Мұндай құқықты тұтыну кооперативінің әрбір мүшесі пайдалана алады. Егер басым сатып алу құқығын пайдаланғысы келетін тұтыну кооперативінің бірнеше мүшесі болса және жарғыда немесе тұтыну кооперативі мүшелерінің өзге келісімінде өзгеше көзделмесе, үлесті (оның бір бөлігін) басым сатып алу құқығын тұтыну кооперативінің мүшелері олардың тұтыну кооперативі мүлкіндегі үлестерінің мөлшеріне пропорционалды жүзеге асырады.
2. Тұтыну кооперативі мүшесінен үлесті сату туралы ұсыныс туралы хабарламаны алған сәттен бастап жеті күн ішінде атқарушы орган бұл туралы тұтыну кооперативінің барлық мүшелеріне хабарлайды. Басым сатып алу құқығын жүзеге асырғысы келетін тұтыну кооперативінің мүшесі жеті күндік мерзімде бұл туралы атқарушы органды хабардар етуге тиіс, бұл ретте сатылатын үлесті толығымен немесе белгілі бір бөлігінде сатып алуға ниетті екенін көрсетуі тиіс.
3. Егер түскен ұсыныстардың жиынтық мөлшері сатылатын үлестің мөлшерінен аспаса, тұтыну кооперативінің әрбір мүшесі өз хабарламасында көрсеткен бөлігін сатып алады. Үлестің қалған бөлігі, егер мұндай иеліктен шығаруға дейін тұтыну кооперативінің мүшелерінен қосымша ұсыныстар түспесе, үшінші тұлғаға иеліктен шығарылуы мүмкін.
4. Үлесті немесе оның бір бөлігін басым сатып алу құқығын бұза отырып сатқан кезде тұтыну кооперативінің кез келген мүшесі үш ай ішінде осы бұзушылыққа сот тәртібімен шағымдана алады.
5. Иеліктен шығарылатын үлесті басым сатып алу құқығы үлесті сатудың кез келген тәсілінде, оның ішінде сауда-саттықта жүзеге асырылады.
6. Үлесті басым сатып алу құқығын беруге жол берілмейді.
7. Иеліктен шығарылатын үлесті немесе оның бір бөлігін тұтыну кооперативінің мүшесі (мүшелері) сатып алған жағдайда, оның кооператив мүлкіндегі үлесі артады.
8. Осы баптың қағидалары айырбастау шарты бойынша үлесті иеліктен шығару кезінде де қолданылады.
9. Тұтыну кооперативі мүшелерінің үлесті немесе оның бір бөлігін үшінші тұлғаға сатқан кезде басым сатып алу құқығын пайдаланғысы келмеген жағдайда, басым сатып алу құқығын тұтыну кооперативінің өзі пайдалана алады.

31-бап. Басқа мүшелер үлесті сатып алудан бас тартқан жағдайда тұтыну кооперативі мүшесінің үлесін сату

1. Тұтыну кооперативінің жарғысында тұтыну кооперативі мүшесінің өз үлесін үшінші тұлғаларға сатуға тыйым салу немесе шектеу көзделуі мүмкін.
2. Сатушыға байланысты емес мән-жайлар бойынша үлесті осы баптың 1-тармағында көзделген тыйым салулар мен шектеулерді сақтай отырып сату мүмкін болмаған жағдайда, үлесті сатқысы келетін тұтыну кооперативінің мүшесі тұтыну кооперативіне осы үлесті сатып алуды немесе оны үшінші тұлғаға сатуға рұқсат беруді талап етіп жүгінуге құқылы.
3. Бұл нұсқалардың бірін таңдау тұтыну кооперативі мүшелерінің жалпы жиналысымен жүзеге асырылады.
4. Тұтыну кооперативі үлесті сатып алған кезде үлестің бағасы тараптардың келісімімен, ал келісімге қол жеткізілмеген жағдайда – сотпен айқындалады.
5. Тұтыну кооперативі үлесті үшінші тұлғаға сатуға келіскен жағдайда, тұтыну кооперативінің мүшелері үлесті басым сатып алу құқығын сақтайды.

32-бап. Тұтыну кооперативінің тұтыну кооперативі мүшесінің үлесін сатып алуының салдарлары

1. Тұтыну кооперативі тұтыну кооперативі мүшелерінің үлесін сатып алғаннан кейін тұтыну кооперативі басқа тұтыну кооперативі мүшелеріне осы үлесті жалпы жиналыстың шешімімен айқындалған бағамен сатып алуды ұсынуға міндетті.
2. Егер бірнеше тұтыну кооперативінің мүшесі үлесті сатып алуға ниет білдірсе, үлес олардың тұтыну кооперативі мүлкіндегі үлестерінің мөлшеріне пропорционалды бөлінеді.
3. Тұтыну кооперативі мүшесі сатып алған үлестің мөлшері осы мүшеге сатып алуға дейін тиесілі болған үлестің мөлшеріне қосылады. Бұл ретте бір тұтыну кооперативінің мүшесіне тиесілі болатын үлестің мөлшерін шектеу мүмкіндігі сақталады.
4. Тұтыну кооперативі жалпы жиналыстың шешімімен сатып алынған үлесті тұтыну кооперативі атынан үшінші тұлғаға сатуға құқылы.

33-бап. Тұтыну кооперативінен шығарылуға жататын тұтыну кооперативі мүшесіне үлесті бөлу

1. Тұтыну кооперативінен шығарылуға жататын тұтыну кооперативі мүшесіне үлесті бөлу жалпы жиналыстың шешімімен жүргізіледі.
2. Тұтыну кооперативінің мүшесі тұтыну кооперативіне немесе оның мүшелеріне қасақана зиян келтірген жағдайда, олар зиян келтірушіге келтірілген зиянды бөлінген үлес есебінен өтеуді талап етуге құқылы.
3. Егер тараптар өтелетін зиянның мөлшері мен шығарылуға жататын тұтыну кооперативінің мүшесіне бөлінетін үлес туралы келісімге келмесе, даулар сот тәртібімен шешіледі.

34-бап. Тұтыну кооперативі мен оның мүшелерінің мүліктік жауапкершілігі

1. Тұтыну кооперативі өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікпен жауап береді және тұтыну кооперативі мүшелерінің басқа міндеттемелері бойынша жауап бермейді.
2. Тұтыну кооперативінің мүшелері жылдық баланс бекітілгеннен кейін үш ай ішінде пайда болған шығындарды қосымша жарналар арқылы жабуға міндетті.
3. Тұтыну кооперативі мүшелерінің тұтыну кооперативінің міндеттемелері бойынша субсидиарлық жауапкершілігі Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген тәртіппен айқындалады.

6-тарау. Тұтыну кооперативін қайта ұйымдастыру және тарату

35-бап. Тұтыну кооперативін қайта ұйымдастыру

1. Тұтыну кооперативін қайта ұйымдастыру (бірігу, қосылу, бөлу, бөліп шығару) жалпы жиналыстың шешімімен ерікті түрде жүзеге асырылуы мүмкін. Үлесті иеліктен шығару немесе тұтыну кооперативі мүшелерінің құрамының өзге де өзгеруі тұтыну кооперативін қайта ұйымдастыру болып табылмайды.
2. Заңнамалық актілерде белгіленген жағдайларда, тұтыну кооперативін оны бөлу немесе оның құрамынан бір немесе бірнеше тұтыну кооперативін бөліп шығару нысанында мәжбүрлеп қайта ұйымдастыру сот шешімімен жүзеге асырылады.
3. Тұтыну кооперативі заңды тұлғалардың басқа түрлері мен нысандарына қайта құрыла алмайды.

36-бап. Тұтыну кооперативтерінің бірігуі, қосылуы

1. Екі немесе одан да көп тұтыну кооперативтерінің бірігуі олардың мүлкін толық біріктіру арқылы жүзеге асырылады. Бірігу нәтижесінде жаңа тұтыну кооперативі құрылады, ал бірігетін тұтыну кооперативтері өз қызметін тоқтатады. Бұл ретте бірігуге қатысатын тұтыну кооперативтерінің әрқайсысының барлық құқықтары мен міндеттері беріс актісіне сәйкес жаңадан пайда болған тұтыну кооперативіне көшеді.
2. Бір немесе бірнеше тұтыну кооперативін басқа тұтыну кооперативіне қосу қосылатын тұтыну кооперативтерінің мүлкін қосылатын тұтыну кооперативінің мүлкіне қосу арқылы жүзеге асырылады. Бұл ретте қосылатын тұтыну кооперативтері өз қызметін тоқтатады, ал олардың барлық құқықтары мен міндеттері беріс актісіне сәйкес қосылатын тұтыну кооперативіне көшеді, оның жарғысына қайта ұйымдастырумен байланысты өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі.
3. Бірігуге, қосылуға қатысатын тұтыну кооперативтерінің атқарушы органдары бірігу, қосылу туралы шарттың жобасын дайындайды және әрбір тұтыну кооперативінің жалпы жиналысының қарауына бірігу, қосылу және бірігу, қосылу туралы шартты бекіту мәселелерін шығарады.
4. Бірігу, қосылу туралы келісілген шарттың мәтініне тұтыну кооперативтерінің уәкілетті атқарушы органдары қол қояды.
5. Бірігу, қосылу туралы шартта бірігуге, қосылуға қатысатын әрбір тұтыну кооперативінің атауы, орналасқан жері мен мекенжайы, олардың баланстарының негізгі деректері туралы мәліметтер қамтылуға, сондай-ақ бірігу, қосылу тәртібі мен шарттары көзделуге тиіс.
6. Бірігуге, қосылуға қатысатын әрбір тұтыну кооперативі жалпы жиналыс бірігу, қосылу туралы шешім қабылдаған күннен бастап екі ай мерзімде барлық кредиторларына бірігу, қосылу туралы жазбаша хабарламалар жіберуге және тиісті хабарландыруды ресми баспасөз органдарында орналастыруға міндетті. Хабарламаға (хабарландыруға) осы баптың 3-тармағында көрсетілген, бірігуге, қосылуға қатысатын басқа да тұтыну кооперативтері туралы мәліметтер қоса беріледі.
7. Тұтыну кооперативінің кредиторлары хабарламаны алған немесе хабарландыру жарияланған күннен бастап екі ай мерзімде тұтыну кооперативінен қосымша кепілдіктерді не тиісті міндеттемелерді мерзімінен бұрын тоқтатуды немесе орындауды және залалдарды өтеуді талап етуге құқылы. Талаптар тұтыну кооперативіне жазбаша нысанда жіберіледі.
8. Бірігуге, қосылуға қатысатын тұтыну кооперативтерінің әрқайсысы жалпы жиналыс бірігу, қосылу туралы шешім қабылдаған сәттен бастап, шешім қабылданғаннан кейін туындайтын міндеттемелер бойынша кредиторларға осы шешім туралы хабарлауға міндетті.
9. Тұтыну кооперативтерінің бірігу, қосылу туралы шарты негізінде бірігетін, қосылатын тұтыну кооперативтерінің мүшелері жалпы жиналыста жаңадан құрылатын тұтыну кооперативінің жарғысын қабылдайды және атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарды сайлайды.

37-бап. Тұтыну кооперативін бөлу, бөліп шығару

1. Тұтыну кооперативін бөлу осы тұтыну кооперативінің мүлкін екі немесе одан да көп пайда болатын тұтыну кооперативтері арасында бөлу арқылы жүзеге асырылады. Бұл ретте бөлінетін тұтыну кооперативінің құқықтары мен міндеттері бөлу балансына сәйкес жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтеріне көшеді.
2. Тұтыну кооперативінен бір немесе бірнеше тұтыну кооперативін бөліп шығару тұтыну кооперативі мүлкінің бір бөлігін бөлу және оны бір немесе бірнеше жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтеріне беру арқылы жүзеге асырылады.
3. Бұл ретте қайта ұйымдастырылатын тұтыну кооперативінің құқықтары мен міндеттерінің бір бөлігі бөлу балансына сәйкес жаңадан құрылған тұтыну кооперативтеріне көшеді.
4. Қайта ұйымдастырылатын тұтыну кооперативінің атқарушы органы бөлу, бөліп шығару жоспарын және жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтерінің жарғыларының жобаларын дайындайды және жалпы жиналыстың қарауына тұтыну кооперативін бөлу, бөліп шығару, бөлу, бөліп шығару жоспарын, жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтерінің жарғыларын және бөлу балансын бекіту, сондай-ақ жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтерінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдарын сайлау мәселелерін шығарады.
5. Егер тұтыну кооперативінің жарғысында өзгеше көзделмесе, оны бөлу, бөліп шығару кезінде тұтыну кооперативінің әрбір мүшесі қайта ұйымдастырылатын тұтыну кооперативінің мүлкіндегі өз үлесіне тең, жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтерінің әрқайсысының мүлкінде үлес алуға немесе жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтерінің бірінің мүлкінде бірыңғай үлес алуға құқылы.
6. Тұтыну кооперативі жалпы жиналыс бөлу, бөліп шығару туралы шешім қабылдаған сәттен бастап, шешім қабылданғаннан кейін туындайтын міндеттемелер бойынша кредиторларға осы шешім туралы хабарлауға міндетті.
7. Тұтыну кооперативі жалпы жиналыс бөлу, бөліп шығару туралы шешім қабылдаған күннен бастап екі ай мерзімде барлық кредиторларына бөлу, бөліп шығару туралы жазбаша хабарламалар жіберуге және тиісті хабарландыруды ресми баспасөз органдарында орналастыруға міндетті. Хабарламаға (хабарландыруға) бөлу балансы, сондай-ақ жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтерінің әрқайсысының атауы, орналасқан жері мен мекенжайы туралы мәліметтер қоса беріледі.
8. Қайта ұйымдастырылатын тұтыну кооперативінің кредиторлары хабарламаны алған (хабарландыру жарияланған) күннен бастап екі ай мерзімде тұтыну кооперативінен тиісті міндеттемелерді мерзімінен бұрын тоқтатуды немесе орындауды және залалдарды өтеуді талап етуге құқылы. Талаптар тұтыну кооперативіне жазбаша нысанда жіберіледі.
9. Тұтыну кооперативін бөлу, бөліп шығару нәтижесінде пайда болған тұтыну кооперативтері жаңа тұтыну кооперативтері тіркелген сәттен бастап бір жыл ішінде оның міндеттемелері бойынша ортақ жауапкершілікте болады.

38-бап. Тұтыну кооперативін мәжбүрлеп бөлу, бөліп шығару туралы сот шешімін орындамау салдарлары

1. Егер сот шешімімен мәжбүрлеп қайта ұйымдастыру кезінде бөлуді, бөліп шығаруды жүргізуге уәкілетті тұтыну кооперативінің атқарушы органы сот шешімінде белгіленген мерзімде бөлуді, бөліп шығаруды жүзеге асырмаса, сот тұтыну кооперативінің мүлкіне сенімгерлік басқарушыны тағайындайды және оған қайта ұйымдастырылатын тұтыну кооперативінің мүлкі есебінен бөлуді, бөліп шығаруды жүзеге асыруды тапсырады.
2. Сенімгерлік басқарушы тағайындалған сәттен бастап оған тұтыну кооперативін басқару жөніндегі өкілеттіктер көшеді, тұтыну кооперативінің атқарушы, бақылаушы және өзге де органдары өз қызметін тоқтатады.
3. Сенімгерлік басқарушы тұтыну кооперативі атынан сотта сөз сөйлейді, бөлу балансын жасайды және оны соттың бекітуіне бөлу, бөліп шығару нәтижесінде пайда болатын тұтыну кооперативтерінің құрылтай құжаттарымен бірге ұсынады. Соттың көрсетілген құжаттарды бекітуі жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативтерін мемлекеттік тіркеу үшін негіз болып табылады.

39-бап. Тұтыну кооперативін қайта ұйымдастыру нәтижесінде пайда болатын заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу

1. Қайта ұйымдастыру нәтижесінде пайда болатын тұтыну кооперативін мемлекеттік тіркеу Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Тұтыну кооперативтері біріккен кезде мемлекеттік тіркеуді тіркеуші орган жаңадан пайда болатын тұтыну кооперативінің орналасқан жері бойынша жүргізеді.
3. Тұтыну кооперативтері қосылған кезде мемлекеттік тіркеуді тіркеуші орган қосылатын тұтыну кооперативінің орналасқан жері бойынша жүргізеді.
4. Тұтыну кооперативтері бөлінген, бөліп шығарылған кезде мемлекеттік тіркеуді тіркеуші орган қайта ұйымдастырылатын тұтыну кооперативінің орналасқан жері бойынша жүргізеді. Бұл тіркеуші орган жаңа тұтыну кооперативтерінің мемлекеттік тіркелуі туралы мәліметтерді жаңадан пайда болған тұтыну кооперативтерінің орналасқан жері бойынша заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын органдарға хабарлайды.
5. Қайта ұйымдастыру нәтижесінде пайда болатын тұтыну кооперативін мемлекеттік тіркеуді заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын орган кредиторларға қайта ұйымдастырылатын тұтыну кооперативіне талаптарды мәлімдеу үшін берілген мерзім өткеннен кейін жүргізеді.
6. Егер қайта ұйымдастыруға қатысатын тұтыну кооперативінің соңғысының жалпы жиналысы қайта ұйымдастыру туралы шешім қабылдаған күннен бастап бір жыл ішінде мемлекеттік тіркеу туралы өтініш берілмесе не қажетті дәлелдемелер (осы баптың 3-тармағы) ұсынылмаса, қайта ұйымдастыру болмаған болып есептеледі.
7. Қайта ұйымдастыруға қатысатын тұтыну кооперативтері, қосылу және бөліп шығару нысанындағы қайта ұйымдастыру жағдайларын қоспағанда, жаңадан пайда болған тұтыну кооперативтері мемлекеттік тіркелген сәттен бастап өз қызметін тоқтатады және Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімінен шығарылады. Қосылатын тұтыну кооперативі оның басқа тұтыну кооперативіне қосылуы тіркелген сәттен бастап өз қызметін тоқтатады және Бизнес-сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімінен шығарылады.
8. Ескерту. 39-бапқа ҚР 24.12.2012 № 60-V Заңымен өзгерістер енгізілді (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

40-бап. Тұтыну кооперативін тарату

1. Тұтыну кооперативі жалпы жиналыстың шешімімен немесе Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес сот шешімімен таратылуы мүмкін.
2. Өзін тарату туралы шешім қабылдаған тұтыну кооперативінің жалпы жиналысы тарату комиссиясын тағайындайды және тұтыну кооперативін тарату тәртібі мен мерзімдерін белгілейді.
3. Тұтыну кооперативі таратылған жағдайда, кооператив мүшесінің кооператив мүлкіндегі оның мүліктік (пайлық) жарнасына пропорционалды үлесін бөлуге құқығы бар.

Қазақстан Республикасының Президенті

© 2018 «Национальная Ассоциация Кооперативов и других форм экономических сообществ РК"

Tilda Publishing