Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формаларының ұлттық қауымдастығы ӨРҮ ЗТБ – Қазақстан Республикасында кооперативтер мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да түрлері арқылы халықтың әл-ауқатын арттыру әдістемесін ілгерілететін ұйым.
Бұл ұйым Қазақстан Республикасының әділет органдарында тіркелген.
Қауымдастық Қазақстан Республикасының «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы тарапынан республикалық қауымдастық ретінде аккредитациядан өткен және Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің тізілімінде Өзін-өзі реттейтін ұйым ретінде аккредиттелген.
БАСҚАРУ(толығырақ)
РЕТТЕУШІ ЖӘНЕ ЗАҢДЫ ҚҰЖАТТАР (толығырақ)
ҚАЙ КІМ ҮШІН МАҢЫЗДЫ (толығырақ)
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ (толығырақ)
АКСЕЛЕРАЦИЯ(толығырақ)
Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формаларының ұлттық қауымдастығының миссиясы:
Қазақстан халқының әл-ауқатын экономикалық қауымдастықтарға халықты белсенді тарту мәдениеті арқылы арттыру.
Экономикалық қауымдастықтар – бұл азаматтардың ерікті бірлестігі, олар өзін-өзі ұйымдастыру, өзара көмек, мәселелерді бірлесе шешу, күш-жігерді, ресурстар мен идеяларды үйлестіру арқылы өмір сүру, демалыс және еңбек ету орындарында өмір сапасын арттыруға бағытталған экономикалық пайда жасау қағидаттары негізінде әрекет етеді. Экономикалық қауымдастықтар Қазақстан Республикасының әділет органдарында тұтыну кооперативтері ретінде тіркеледі.
Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формаларының ұлттық қауымдастығының міндеттері:
1. Халықты, кәсіпкерлерді, мемлекеттік органдарды, БАҚ пен ҮЕҰ-ды адамның, отбасының және өңірдің әл-ауқатын арттырудың өзін-өзі ұйымдастыру жүйесі әдістемесі бойынша оқыту және кеңес беру.
2. Экономикалық қауымдастықтар мен кооперативтердің қызметіне қатысу туралы шешім қабылдаған халықтың экономикалық мүдделерін қорғайтын ұйымдар мен өзге де бірлестіктер желісін құру және құқықтық құжаттарды әзірлеу.
3. Кооперативтер мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формалары үшін өзін-өзі реттейтін ұйымның функцияларын іске асыру, соның ішінде стандарттар, талаптар, сертификаттау, аттестаттау, сараптамалар мен басқа да біліктілік деңгейін анықтау формаларын әзірлеу, сондай-ақ кооперативтер мен экономикалық қауымдастықтарға қызмет көрсететін тұлғаларға қатысты дауларды шешу.
4. Мемлекеттік органдармен, өкілетті органдармен және ҮЕҰ-мен өзара іс-қимыл жасау, кооперативтер мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формаларының мүдделерін нысаналы түрде таныстыру және қорғау, Қазақстан Республикасында олардың дамуына қолайлы жағдай жасау.
5. Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қауымдастықтарының басқа да формаларының ұлттық қауымдастығы миссиясының ақпараттық қолдауы.
Кооперативтік кәсіпорын – бұл адам игілігі парадигмасының құжатпен расталған мәні: қауіпсіз, гүлденген және мағыналы өмірге қол жеткізу мақсатында күштерді, ресурстарды және ақылды біріктіру.
Бұл ұйым Қазақстан Республикасының әділет органдарында тіркелген.
Қауымдастық Қазақстан Республикасының «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлер палатасы тарапынан республикалық қауымдастық ретінде аккредитациядан өткен және Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің тізілімінде Өзін-өзі реттейтін ұйым ретінде аккредиттелген.
БАСҚАРУ(толығырақ)
РЕТТЕУШІ ЖӘНЕ ЗАҢДЫ ҚҰЖАТТАР (толығырақ)
ҚАЙ КІМ ҮШІН МАҢЫЗДЫ (толығырақ)
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ (толығырақ)
АКСЕЛЕРАЦИЯ(толығырақ)
Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формаларының ұлттық қауымдастығының миссиясы:
Қазақстан халқының әл-ауқатын экономикалық қауымдастықтарға халықты белсенді тарту мәдениеті арқылы арттыру.
Экономикалық қауымдастықтар – бұл азаматтардың ерікті бірлестігі, олар өзін-өзі ұйымдастыру, өзара көмек, мәселелерді бірлесе шешу, күш-жігерді, ресурстар мен идеяларды үйлестіру арқылы өмір сүру, демалыс және еңбек ету орындарында өмір сапасын арттыруға бағытталған экономикалық пайда жасау қағидаттары негізінде әрекет етеді. Экономикалық қауымдастықтар Қазақстан Республикасының әділет органдарында тұтыну кооперативтері ретінде тіркеледі.
Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формаларының ұлттық қауымдастығының міндеттері:
1. Халықты, кәсіпкерлерді, мемлекеттік органдарды, БАҚ пен ҮЕҰ-ды адамның, отбасының және өңірдің әл-ауқатын арттырудың өзін-өзі ұйымдастыру жүйесі әдістемесі бойынша оқыту және кеңес беру.
2. Экономикалық қауымдастықтар мен кооперативтердің қызметіне қатысу туралы шешім қабылдаған халықтың экономикалық мүдделерін қорғайтын ұйымдар мен өзге де бірлестіктер желісін құру және құқықтық құжаттарды әзірлеу.
3. Кооперативтер мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формалары үшін өзін-өзі реттейтін ұйымның функцияларын іске асыру, соның ішінде стандарттар, талаптар, сертификаттау, аттестаттау, сараптамалар мен басқа да біліктілік деңгейін анықтау формаларын әзірлеу, сондай-ақ кооперативтер мен экономикалық қауымдастықтарға қызмет көрсететін тұлғаларға қатысты дауларды шешу.
4. Мемлекеттік органдармен, өкілетті органдармен және ҮЕҰ-мен өзара іс-қимыл жасау, кооперативтер мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да формаларының мүдделерін нысаналы түрде таныстыру және қорғау, Қазақстан Республикасында олардың дамуына қолайлы жағдай жасау.
5. Қазақстан Республикасының кооперативтері мен экономикалық қауымдастықтарының басқа да формаларының ұлттық қауымдастығы миссиясының ақпараттық қолдауы.
Кооперативтік кәсіпорын – бұл адам игілігі парадигмасының құжатпен расталған мәні: қауіпсіз, гүлденген және мағыналы өмірге қол жеткізу мақсатында күштерді, ресурстарды және ақылды біріктіру.
Қазыбек Шайх
Президент
Президент
«Қазақстан Республикасының кооперативтері мен басқа да экономикалық қауымдастықтарының ұлттық қауымдастығы» АҚ Президентінің блогы kazybekshaikh.kz
КООПЕРАТИВТЕР ДЕГЕНІМІЗ НЕ?
Кооперативтердің пайда болу тарихы
Адамзаттың ең маңызды жетістіктері адамдардың күші мен зияткерлігін біріктіру арқылы қол жеткізілді.
Кооперативтік кәсіпорын — бұл адамзаттың әл-ауқаты парадигмасының құжатталған мәні: қауіпсіз, гүлденген және мәнді өмір мақсаттарына қол жеткізу үшін күштерді, ресурстарды және зерделерді біріктіру.
Адамдар күштерін біріктіріп, тағам тізбегінің ең биік шыңына көтерілді, өйткені тек қауымдастықтарда бірігіп қана біз құрмет пен игіліктерге лайық күшпіз.
Мыңдаған жылдар өтті... бірақ ештеңе өзгермеді.
Ерікті жалғыз адам әлі де "жауынгер емес", ал қазіргі өмірде ол тек қоғамдастықтарға, ұйымдарға, пікірлес адамдар тобына біріктенгендерге қарағанда "құрбан" болып табылады.
Егер жалғыздықтан құтылғыңыз келсе, өзіңізге клуб, хобби топтары сияқты әлеуметтік орта тауып немесе құрыңыз.
Егер гүлденген және бай өмір сүргіңіз келсе, тұтынушылық кооператив түрінде өз экономикалық қауымдастығыңызды тауып немесе құрыңыз.
Адамдар кооперативтерді қалай ойлап тапты:
19 ғасырдың басында Ұлыбританияда жұмысшылардың жағдайын жақсартуды көздеген қайырымдылықшылар алғашқы кооперативтік кәсіпорындарды құрды. 1820-1830 жылдардан бастап жұмысшылар өздері кооперативтік дүкендер, мүгедек шеберханалар және наубайханалардың иелері болды. Кооперативтер жұмысшыларға тауарларды төмен бағамен сатып алуға мүмкіндік берді.
Алғашында кооперативтер бірнеше себептерге байланысты пайда болды:
Жалақы жеткіліксіз болды және тұрмыс шығындарын азайтудың жолын табу керек еді.
Адамдар қадірлі өмір сүргісі, жақсы тамақ сатып алғысы, саяхаттағысы, сәнді киінгісі, балаларын жақсы оқытқысы келді, бірақ оған қосымша табыс көзі қажет болды, тәуелсіз бизнес ашуға мүмкіндік болмады, бастапқы капитал мен тәжірибе жетіспеді, қарапайым жұмысшылар жұмысын жоғалтудан қорықты, бұл оларға бәрін бермесе де, аштан өлмеуге мүмкіндік берді (сол уақытта жұмыссыз адам үшін бұл нақты қауіп болды).
Жұмыс берушілер мен қайырымдылықшылар қызметкерлерге қосымша әлеуметтік қауіпсіздік ресурсын компания бюджетін арттырмай құрудың тиімді әдісін іздеді.
1860-1880 жылдары Ұлыбритания мен Германиядағы кооперативтер соншалықты табысты болды, олар одақтар құра бастады. Сол жылдары Италия, Франция, Швейцария, Бельгия және Скандинавия елдерінде кооператив жүйелері пайда болып, нығая түсті. 1890 жылдары Еуропадағы кооператив мүшелер саны 2 миллионнан асты.
Осы уақытта Қазақстан Ресей империясының құрамында болды. 20 ғасырдың басында кооперативтер мен олардың мүшелер саны бойынша Ресей әлемде бірінші орын алды. Басқа ешқандай ел кооперацияның осындай тез өсуін көрген жоқ. 1917 жылға қарай барлық түрдегі кооперативтердің саны 50 000-ға жуықтады (шамамен 25 000 тұтынушылық қоғамдар, 16 500 несие кооперативтері, 6 000 ауыл шаруашылығы қоғамдары, 2 400 ауыл шаруашылығы серіктестіктері, 3 000 сары май өндірісінің артельдері, 1 500-2 000 өндірістік және қолөнер артельдері). Олар шамамен 14 миллион адамнан тұрды.
1917 жылғы Қазан төңкерісінен кейін КСРО-да кооперацияның болуы жеке капиталмен емес, экономикадағы монополиялық мемлекеттік сектормен өзара әрекеттесуін анықтады. 1921 жылы Жаңа экономикалық саясат (ЖЭС) қабылданғаннан кейін, тұтынушылық тауарлардың басым бөлігін кооперативтер шығарып, жас Кеңес мемлекетінің экономикасын дамытуға түрткі болды.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында Қазақстанда кооперативтерден табысты кәсіпкерлердің алғашқы ұрпақтары шықты.
Бүгінде халықаралық сарапшылар да кедейлікпен күресте және жұмыспен қамтуда кооперативтердің рөлін ерекше атап өтеді.
2009 жылы 18 желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясының 64/136 қарарында кооперативтердің кедейлікті азайту, жұмыспен қамту және әлеуметтік кіріктірудегі ерекше рөлі аталды.
2010 жылы Халықаралық кооператив одағының мәліметі бойынша, кооперативтік қозғалыс 700 миллион адамды қамтыды.
2012 жыл БҰҰ тарапынан Кооперативтердің Халықаралық жылы деп жарияланды (БҰҰ қарары 64/136).
Адамзаттың ең маңызды жетістіктері адамдардың күші мен зияткерлігін біріктіру арқылы қол жеткізілді.
Кооперативтік кәсіпорын — бұл адамзаттың әл-ауқаты парадигмасының құжатталған мәні: қауіпсіз, гүлденген және мәнді өмір мақсаттарына қол жеткізу үшін күштерді, ресурстарды және зерделерді біріктіру.
Адамдар күштерін біріктіріп, тағам тізбегінің ең биік шыңына көтерілді, өйткені тек қауымдастықтарда бірігіп қана біз құрмет пен игіліктерге лайық күшпіз.
Мыңдаған жылдар өтті... бірақ ештеңе өзгермеді.
Ерікті жалғыз адам әлі де "жауынгер емес", ал қазіргі өмірде ол тек қоғамдастықтарға, ұйымдарға, пікірлес адамдар тобына біріктенгендерге қарағанда "құрбан" болып табылады.
Егер жалғыздықтан құтылғыңыз келсе, өзіңізге клуб, хобби топтары сияқты әлеуметтік орта тауып немесе құрыңыз.
Егер гүлденген және бай өмір сүргіңіз келсе, тұтынушылық кооператив түрінде өз экономикалық қауымдастығыңызды тауып немесе құрыңыз.
Адамдар кооперативтерді қалай ойлап тапты:
19 ғасырдың басында Ұлыбританияда жұмысшылардың жағдайын жақсартуды көздеген қайырымдылықшылар алғашқы кооперативтік кәсіпорындарды құрды. 1820-1830 жылдардан бастап жұмысшылар өздері кооперативтік дүкендер, мүгедек шеберханалар және наубайханалардың иелері болды. Кооперативтер жұмысшыларға тауарларды төмен бағамен сатып алуға мүмкіндік берді.
Алғашында кооперативтер бірнеше себептерге байланысты пайда болды:
Жалақы жеткіліксіз болды және тұрмыс шығындарын азайтудың жолын табу керек еді.
Адамдар қадірлі өмір сүргісі, жақсы тамақ сатып алғысы, саяхаттағысы, сәнді киінгісі, балаларын жақсы оқытқысы келді, бірақ оған қосымша табыс көзі қажет болды, тәуелсіз бизнес ашуға мүмкіндік болмады, бастапқы капитал мен тәжірибе жетіспеді, қарапайым жұмысшылар жұмысын жоғалтудан қорықты, бұл оларға бәрін бермесе де, аштан өлмеуге мүмкіндік берді (сол уақытта жұмыссыз адам үшін бұл нақты қауіп болды).
Жұмыс берушілер мен қайырымдылықшылар қызметкерлерге қосымша әлеуметтік қауіпсіздік ресурсын компания бюджетін арттырмай құрудың тиімді әдісін іздеді.
1860-1880 жылдары Ұлыбритания мен Германиядағы кооперативтер соншалықты табысты болды, олар одақтар құра бастады. Сол жылдары Италия, Франция, Швейцария, Бельгия және Скандинавия елдерінде кооператив жүйелері пайда болып, нығая түсті. 1890 жылдары Еуропадағы кооператив мүшелер саны 2 миллионнан асты.
Осы уақытта Қазақстан Ресей империясының құрамында болды. 20 ғасырдың басында кооперативтер мен олардың мүшелер саны бойынша Ресей әлемде бірінші орын алды. Басқа ешқандай ел кооперацияның осындай тез өсуін көрген жоқ. 1917 жылға қарай барлық түрдегі кооперативтердің саны 50 000-ға жуықтады (шамамен 25 000 тұтынушылық қоғамдар, 16 500 несие кооперативтері, 6 000 ауыл шаруашылығы қоғамдары, 2 400 ауыл шаруашылығы серіктестіктері, 3 000 сары май өндірісінің артельдері, 1 500-2 000 өндірістік және қолөнер артельдері). Олар шамамен 14 миллион адамнан тұрды.
1917 жылғы Қазан төңкерісінен кейін КСРО-да кооперацияның болуы жеке капиталмен емес, экономикадағы монополиялық мемлекеттік сектормен өзара әрекеттесуін анықтады. 1921 жылы Жаңа экономикалық саясат (ЖЭС) қабылданғаннан кейін, тұтынушылық тауарлардың басым бөлігін кооперативтер шығарып, жас Кеңес мемлекетінің экономикасын дамытуға түрткі болды.
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында Қазақстанда кооперативтерден табысты кәсіпкерлердің алғашқы ұрпақтары шықты.
Бүгінде халықаралық сарапшылар да кедейлікпен күресте және жұмыспен қамтуда кооперативтердің рөлін ерекше атап өтеді.
2009 жылы 18 желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясының 64/136 қарарында кооперативтердің кедейлікті азайту, жұмыспен қамту және әлеуметтік кіріктірудегі ерекше рөлі аталды.
2010 жылы Халықаралық кооператив одағының мәліметі бойынша, кооперативтік қозғалыс 700 миллион адамды қамтыды.
2012 жыл БҰҰ тарапынан Кооперативтердің Халықаралық жылы деп жарияланды (БҰҰ қарары 64/136).
ТҰТЫНУШЫ КООПЕРАТИВІ ҚАЛАЙ ЖҰМЫС ІСТЕЙДІ
Тарихи тұрғыдан барлық елдерде кооперативтер бір схема бойынша құрылды.
Адамдардың ақшасы жетпейді, себебі барлығы күнделікті шығындарға жұмсалады. Солардың ең ақылдысы нарықта көтерме және бөлшек бағалар бар екенін байқады. Бөлшек бағалар көтерме бағаларға қарағанда айтарлықтай жоғары болды.
Оны көрген олар үйдегі немесе жұмыс орнының әріптестеріне тауарды жеке сатып алмауды, бар ақшаны бір адамға беріп, ол тауарды көтерме бағамен, тиісті жеңілдіктермен сатып алуын ұсынды. Көтерме сатушылар ештеңе жоғалтпады, ал қарапайым адамдар көп мөлшерде сатып алып, шамамен 30%-ға үнемдей алды.
Тек көтерме бағамен сатып алу механизмі арқылы олар өз жалақысын 30% арттырғандай болды.
Бір өнімге бірнеше рет осылай жасаған соң, олар осы схема бойынша көбірек тауар сатып ала бастады. Кейін тауарлардың көп мөлшері мен қатысушылар саны осындай іске араласқан соң, олар кооператив сатып алушыларына тауар таратуға қойма ұйымдастыруға шешім қабылдады.
Көтерме бағада тауар сатып алу схемасына қатыспаған адамдар осындай қоймаға барып, тауар сатып алғысы келген деген болжам бар. Қойма ұйымдастырушысы оларға «Тауардың әрбір иесі бар болғандықтан көтерме бағамен сатылмайды, бөлшек бағамен сата аламын» деп айтатын. Қоймаға кездейсоқ келген адамдар басқа жерден тауар іздеуге бармау үшін келісетін, өйткені бөлшек бағасы барлық дүкендерде бірдей болатын.
Қойма ұйымдастырушысы оларға бөлшек бағамен тауар сатады, содан кейін көтерме бағамен тауарды қайта сатып алып, иесіне береді, ал айырманы өз қалтасына салады.
Бастапқыда бұл кездейсоқ сатылымдар еді, бірақ уақыт өте тұрақты клиенттер көбейіп, ұйымдастырушы тез байыды. Ол аз тәуекелмен істеді. Бұл оның схеманың басқа ұйымдастырушыларының назарынан тыс қалмады. Олардың арасында дау шыққан болуы мүмкін. Олар бұл кәсіптен кетеміз деп айтқан шығар.
Мұндай кооператив сатып алу ұйымдастырушысы ақымақ емес еді. Ол қойма, көтерме сатып алу және тұрақты қаржы ағынын жоғалту қаупі барын жақсы түсінді. Сондықтан бәрін кооперативте қалуға шақырып, қосымша пайданы бөлісті.
Келешектегі қақтығыстарды болдырмау үшін олар бірлесіп Ережелер жасады.
Олардың кәсіпорны тез дамып, басқалар қосыла бастады.
Содан кейін олар осылай тауар сатып алып қана қоймай, кір жуу үйлерін, мектептерді, шаштараздарды ашуға болатынын түсінді. Нақты бақытты аяқталу болды!
Көптеген кооперативтер пайда болып, онда миллиондаған адам қатысқан соң, кооперативтердегі қатынастарды реттейтін заң қабылданды.
Адамдардың ақшасы жетпейді, себебі барлығы күнделікті шығындарға жұмсалады. Солардың ең ақылдысы нарықта көтерме және бөлшек бағалар бар екенін байқады. Бөлшек бағалар көтерме бағаларға қарағанда айтарлықтай жоғары болды.
Оны көрген олар үйдегі немесе жұмыс орнының әріптестеріне тауарды жеке сатып алмауды, бар ақшаны бір адамға беріп, ол тауарды көтерме бағамен, тиісті жеңілдіктермен сатып алуын ұсынды. Көтерме сатушылар ештеңе жоғалтпады, ал қарапайым адамдар көп мөлшерде сатып алып, шамамен 30%-ға үнемдей алды.
Тек көтерме бағамен сатып алу механизмі арқылы олар өз жалақысын 30% арттырғандай болды.
Бір өнімге бірнеше рет осылай жасаған соң, олар осы схема бойынша көбірек тауар сатып ала бастады. Кейін тауарлардың көп мөлшері мен қатысушылар саны осындай іске араласқан соң, олар кооператив сатып алушыларына тауар таратуға қойма ұйымдастыруға шешім қабылдады.
Көтерме бағада тауар сатып алу схемасына қатыспаған адамдар осындай қоймаға барып, тауар сатып алғысы келген деген болжам бар. Қойма ұйымдастырушысы оларға «Тауардың әрбір иесі бар болғандықтан көтерме бағамен сатылмайды, бөлшек бағамен сата аламын» деп айтатын. Қоймаға кездейсоқ келген адамдар басқа жерден тауар іздеуге бармау үшін келісетін, өйткені бөлшек бағасы барлық дүкендерде бірдей болатын.
Қойма ұйымдастырушысы оларға бөлшек бағамен тауар сатады, содан кейін көтерме бағамен тауарды қайта сатып алып, иесіне береді, ал айырманы өз қалтасына салады.
Бастапқыда бұл кездейсоқ сатылымдар еді, бірақ уақыт өте тұрақты клиенттер көбейіп, ұйымдастырушы тез байыды. Ол аз тәуекелмен істеді. Бұл оның схеманың басқа ұйымдастырушыларының назарынан тыс қалмады. Олардың арасында дау шыққан болуы мүмкін. Олар бұл кәсіптен кетеміз деп айтқан шығар.
Мұндай кооператив сатып алу ұйымдастырушысы ақымақ емес еді. Ол қойма, көтерме сатып алу және тұрақты қаржы ағынын жоғалту қаупі барын жақсы түсінді. Сондықтан бәрін кооперативте қалуға шақырып, қосымша пайданы бөлісті.
Келешектегі қақтығыстарды болдырмау үшін олар бірлесіп Ережелер жасады.
Олардың кәсіпорны тез дамып, басқалар қосыла бастады.
Содан кейін олар осылай тауар сатып алып қана қоймай, кір жуу үйлерін, мектептерді, шаштараздарды ашуға болатынын түсінді. Нақты бақытты аяқталу болды!
Көптеген кооперативтер пайда болып, онда миллиондаған адам қатысқан соң, кооперативтердегі қатынастарды реттейтін заң қабылданды.
© 2025 "Қазақстан Республикасы Кооперативтерінің және экономикалық қауымдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы"
Tilda Publishing