Кооперативтердің пайда болу тарихы

Адамзаттың ең маңызды жетістіктерінің бәрі адамдардың күш-жігері мен ақыл-ойының бірігуі арқылы қол жеткізілді.
Кооперативтік кәсіпорын — бұл адамзаттың әл-ауқаты парадигмасының құжатпен ресімделген мәні: мақсаттарға жету, қауіпсіз, бақуатты және мағыналы өмір сүру үшін күш-жігерді, ресурстарды және ақылды біріктіру.
Адам күш-жігерін біріктіру арқылы қоректік тізбектің шыңына шықты, өйткені тек қауымдастықтарға бірігу арқылы біз құрмет пен игіліктерге лайықты күшке айналамыз.
Мыңжылдықтар өтті... және ештеңе өзгерген жоқ.
Бір адам далада әлі де "жауынгер емес", ал қазіргі өмірде ол жай ғана жалғыз емес, қауымдастықтарға, ұйымдарға, ақырында, пікірлес адамдар тобына біріккендердің "құрбаны".
Жалғыздықтан құтылғыңыз келсе, өзіңізге клуб, қызығушылықтар бойынша үйірмелер және т.б. түрінде қарым-қатынас ортасын табыңыз немесе құрыңыз.
Бақуатты және бай өмір сүргіңіз келсе, өзіңіздің экономикалық қауымдастығыңызды тұтыну кооперативі түрінде табыңыз немесе құрыңыз.

Кооперативтердің пайда болу тарихы

Адамзаттың ең маңызды жетістіктерінің бәрі адамдардың күш-жігері мен ақыл-ойының бірігуі арқылы қол жеткізілді.
Кооперативтік кәсіпорын — бұл адамзаттың әл-ауқаты парадигмасының құжатпен ресімделген мәні: мақсаттарға жету, қауіпсіз, бақуатты және мағыналы өмір сүру үшін күш-жігерді, ресурстарды және ақылды біріктіру.
Адам күш-жігерін біріктіру арқылы қоректік тізбектің шыңына шықты, өйткені тек қауымдастықтарға бірігу арқылы біз құрмет пен игіліктерге лайықты күшке айналамыз.
Мыңжылдықтар өтті... және ештеңе өзгерген жоқ.
Бір адам далада әлі де "жауынгер емес", ал қазіргі өмірде ол жай ғана жалғыз емес, қауымдастықтарға, ұйымдарға, ақырында, пікірлес адамдар тобына біріккендердің "құрбаны".
Жалғыздықтан құтылғыңыз келсе, өзіңізге клуб, қызығушылықтар бойынша үйірмелер және т.б. түрінде қарым-қатынас ортасын табыңыз немесе құрыңыз.
Бақуатты және бай өмір сүргіңіз келсе, өзіңіздің экономикалық қауымдастығыңызды тұтыну кооперативі түрінде табыңыз немесе құрыңыз.

Кооперативтердің қалай пайда болғаны

Алғашқы кооперативтік кәсіпорындар Ұлыбританияда XIX ғасырдың басында жұмысшылардың жағдайын жақсартуға ұмтылған қайырымдылықшылардың бастамасымен құрылды. 1820-1830 жылдардан бастап кооперативтік дүкендердің, диірмендердің, наубайханалардың иелерінің өздері жұмысшылар болды. Кооперативтер жұмысшыларға тауарларды төмен бағамен сатып алуға мүмкіндік берді.
Бастапқыда кооперативтер бірнеше себептермен пайда болды:

• Жалақы жеткіліксіз болды және өмір сүру шығындарын азайтудың жолын табу қажет болды.
• Адамдар лайықты өмір сүргісі келді, жақсы тамақ сатып алу, саяхаттау, жақсы киіну, балаларына жақсы білім беру сияқты мақсаттарға жету үшін қосымша табыс көзі қажет болды. Дербес бизнес ашуға мүмкіндік, бастапқы капитал, тәжірибе болмады, сонымен қатар қарапайым жұмысшылар жұмыс орнынан айырылып қалудан қорықты. Жұмыс орны оларға қалағанның бәрін бермесе де, аштықтан өлмеуге мүмкіндік берді (ол кезде жұмысынан айырылғандар үшін бұл нақты қауіп болған).
• Жұмыс берушілер мен қайырымдылықшылар кәсіпорын бюджетіне жүктемені арттырмай, қызметкерлерді әлеуметтік қамтамасыз етудің қосымша ресурсын құрудың тиімді әдістемесін іздеді.

1860-1880 жылдары Ұлыбритания мен Германиядағы кооперативтер соншалықты табысты болғандықтан, олар одақтарға біріге бастады. Сол жылдары Италияда, Францияда, Швейцарияда, Бельгияда және Скандинавия елдерінде кооперативтік жүйелер пайда болып, нығайды. 1890 жылдары Еуропадағы кооперация 2 миллионнан астам мүшені қамтыды.
Ол кезде Қазақстан Ресей империясының құрамында болды. XX ғасырдың басында кооперативтер мен олардың мүшелерінің саны бойынша Ресей әлемде бірінші орынды иеленді. Ешбір ел кооперацияның мұндай қарқынды өсуін көрмеген. 1917 жылға қарай барлық типтегі кооперативтердің саны 50 000-ға жуықтады (шамамен 25 000 тұтынушылық қоғам, 16 500 несие кооперативі, 6 000 ауыл шаруашылығы қоғамы, 2 400 ауыл шаруашылығы серіктестігі, 3 000 май шаруашылығы артелі, 1 500-2 000 өндірістік және қолөнер артельдері). Олардың құрамында 14 миллионға жуық адам болды.
1917 жылғы Қазан революциясынан кейін КСРО-да кооперацияның өмір сүруін оның басқа елдердегідей жеке капиталмен емес, экономиканың монополиялық мемлекеттік секторымен өзара іс-қимылы айқындады. 1921 жылы Жаңа экономикалық саясат (НЭП) қабылданғаннан кейін, нақ осы кооперативтер тұтыну тауарларының негізгі бөлігін өндіріп, жас кеңестік мемлекет экономикасының дамуына серпін берді.
Тәуелсіздіктің таңында Қазақстан да табысты кәсіпкерлердің алғашқы буынын кооперативтерден өсірді.
Бүгінде халықаралық ми орталықтарының сарапшылары да кедейлікпен күресуде және халықты жұмыспен қамтамасыз етуде кооперативтердің рөлін ерекше атап өтеді.
БҰҰ Бас Ассамблеясы 2009 жылғы 18 желтоқсандағы 64/136 қарарында кооперативтердің кедейлікті азайтудағы, жұмыспен қамтуды қамтамасыз етудегі және әлеуметтік интеграциядағы ерекше рөлін атап өтті.
2010 жылға қарай Халықаралық кооперативтік альянстың деректері бойынша кооперативтік қозғалыс 700 000 000 адамды қамтыды.
2012 жыл – БҰҰ тарапынан Халықаралық кооперативтер жылы болып жарияланды (БҰҰ 64/136 қарары).

ТҰТЫНУ КООПЕРАТИВІ ҚАЛАЙ ЖҰМЫС ІСТЕЙДІ

Тарихи тұрғыдан алғанда, кооперативтер барлық елдерде бір схема бойынша құрылған.
Адамдардың ақшасы жетіспейді, өйткені барлық табыс күнделікті шығындарға кетеді. Олардың ішіндегі ең ақылдылары нарықта көтерме және бөлшек сауда бағалары бар екенін кенеттен байқайды. Бөлшек сауда бағалары көтерме бағалардан айтарлықтай қымбат болды.
Осы айқындықты түсінген олар үйлеріндегі көршілеріне немесе жұмыстағы әріптестеріне тауарларды жеке-жеке сатып алмай, барлық ақшаны бір адамға беріп, оның көтерме саудагер ретінде тиісті жеңілдіктермен тауар сатып алуын ұсына бастады. Көтерме саудагерлер ештеңе жоғалтпады, ал қарапайым адамдар бірден көп сатып алу арқылы 30%-ға жуық үнемдей алды.
Елестетіп көріңізші, олар жай ғана көтерме бағамен сатып алу тетігін құру арқылы өздерінің жалақысын 30%-ға арттырды.
Бір тауар бойынша бұл әрекетті бірнеше рет жасағаннан кейін, олар осы схема бойынша барған сайын көп тауарларды сатып ала бастады. Кейіннен, олар көптеген тауар түрлерін сатып ала бастағанда және бұл іске қатысатын адамдардың саны мұндай схеманың бастамашысында ақша мен тауарларды сақтау мүмкіндігінен асып түскенде, кооперацияланған сатып алушыларға тауарларды тарату қоймасын ұйымдастыру туралы шешім қабылданды.
Мұндай қоймаға көтерме бағамен тауар сатып алу схемасына қатыспаған, бірақ тауарды сатуды сұраған адамдар кіріп кеткен деген болжам бар. Мұндай қойманың ұйымдастырушысы оларға: "Мен сізге тауарды көтерме бағамен сата алмаймын, өйткені әр тауардың иесі бар, бірақ мен сізге тауарды бөлшек бағамен сата аламын" деген сияқты бірдеңе айтқан. Қоймаға кездейсоқ кіріп кеткен адамдар тауар үшін басқа жерге бармас үшін келіскен, өйткені олар тауарды барлық дүкендерде бөлшек саудада бірдей бағамен сатып алған.
Қойма ұйымдастырушысы оған тауарды бөлшек бағамен сатты, содан кейін қайтадан тауарды көтерме бағамен сатып алып, иесіне берді, ал айырмашылықты өз идеясынан күтпеген табыс ретінде қалтасына салды.
Бастапқыда бұл кездейсоқ сатылымдар болды, бірақ біртіндеп ол көптеген тұрақты сатып алушыларды жинап, тез байып кетті. Ол мұны ең аз тәуекелмен жасады. Мұны оның тауарларды төмендетілген бағамен сатып алу схемасының тең ұйымдастырушылары байқамай қоймады. Олардың арасында әңгіме болған шығар, және бұл өте қарама-қайшылықты әңгіме болған сияқты. Олар бұл кәсіпорыннан шығатындарын айтқан болуы керек.
Мұндай кооперативтік сатып алуды ұйымдастырушы, біз көзіміз жеткендей, ақымақ емес еді. Ол осылайша өзінің қоймасынан, көтерме сатып алуларынан және қосымша пайда көзінің тұрақты қаржылық ресурстар арнасынан айырылатынын жақсы түсінді. Ол бәріне кооперативте қалуды ұсынып, орнына олармен қосымша пайданы бөліскен шығар.
Болашақта қақтығыстарды болдырмау үшін олар барлығы бірге Жарғы құрды.
Олардың кәсіпорны тез гүлденіп, оларға басқалар қосыла бастады.
Менің ойымша, кейіннен олар тауарларды тек тұтыну үшін сатып ала алатындарын ғана емес, осылайша кір жуатын орындарды, мектептерді, шаштараздарды және тағы басқа көптеген нәрселерді өз пайдалануы үшін аша алатындарын анықтады. Жалпы, нағыз бақытты аяқталу!!!
Әрі қарай, миллиондаған адамдар қатысқан көптеген кооперативтер пайда болған сайын, адамдардың кооперативтердегі қарым-қатынастарын реттейтін заң қабылданды.

Кімге қызықты?

Кімге қызықты?

Кооперативтер және экономикалық қауымдастықтардың басқа да нысандары туралы толық ақпарат бүгінде келесі топтар үшін ең пайдалы:

• Жалақыға өмір сүретін жалдамалы жұмысшылар мен бюджет қызметкерлері

• Кооперативтер сіздер үшін құрылған. Сіздер тауарлар мен қызметтерді өзіндік құны бойынша сатып ала аласыздар, өмірлік шығындарыңызды жабудың қосымша көзін таба аласыздар, ол тікелей еңбектеріңізге қарамастан пайда әкеледі. Ең бастысы, кооперативтік артықшылықтар өте қолжетімді, өйткені кооперативке пай сатып алуды тек ақшамен ғана емес, сонымен қатар қолыңызда бар мүлікпен немесе жұмыстан тыс уақыттағы еңбегіңізбен де жүзеге асыруға болады.

• Бастаушы кәсіпкерлер

• Кооперативтік кәсіпкерлік құралдары арқылы олар өздерінің жаңа бастаған бизнесі үшін ең тиімді қаржыландыруды ала алады. Жаңадан ұйымдастырылып жатқан бизнес үшін бұл қаржыландыру банк кредиттерінен және инвесторлық ақшадан әлдеқайда тиімді әрі қолжетімді, және ең бастысы, әлдеқайда аз күйзеліс тудырады.

• Бизнес иелері

• Кооперативтер сіз үшін үш аспектіде қызықты:

1. Құнды қызметкерлерді ұстап қалудың тиімді әлеуметтік пакеті: Кооперативтер құнды қызметкерлерді ұстап қалудың ең тиімді әлеуметтік пакеттерінің бірін ұсынады. Қызметкерлер кәсіпорында тұтыну кооперативінің жұмысы ұйымдастырылғанын білгенде, олар жалақыдан басқа, тауарлар мен қызметтерді өзіндік құны бойынша сатып алуға және қосымша материалдық сыйақылар алуға мүмкіндік алады. Жұмыс беруші өз бизнесінің шығындарын арттырмай, қызметкерлерді материалдық және эмоционалдық ынталандыру мүмкіндігіне ие болады.
2. Үлкен көлемде тауар сатып алудың экожүйесі: Кооперативтік кәсіпкерлік тауарларды үлкен көлемде сатып алудың тұтас экожүйесін жасайды. Кооператив – бұл клиенттер мен сатып алушылардың ең ірі бірлестігі. Кооператив бір реттік емес, үнемі, аз емес, әрқашан көп сатып алады. Жалпы, бұл бизнестің арманы!
3. Қолданыстағы бизнес негізінде кооператив құру: Қолданыстағы бизнес негізінде кооператив құру одан да тиімді. Себебі сіз бизнеске қосымша қаржылық және еңбек ресурстарын енгізесіз, бұл сіздің бизнесіңізді келесі табыстылық деңгейіне шығарады, бірақ сонымен бірге кооперативтік қауымдастықтың пайдасынан ең үлкен үлесті алу құқығын сақтап қаласыз.

• Жинаған байлығын сақтағысы келетіндер

• Біздің елде қазірдің өзінде бірнәрсе тапқан адамдар бар. Олар басқа мәселеге – бақылауға тап болады. Мүлік босқа тұрғанда, термодинамиканың екінші заңына сәйкес, ол тек шығын әкеледі. Жалға беру – бұл шығу жолы, бірақ ол сіздің мүлкіңіздің тозуы бірдей болғанда, бизнес ұйымдастырудан әлдеқайда аз пайда әкеледі. Бірақ бизнес ұйымдастыру – бұл тағы да шығындар мен үздіксіз бақылау, демек, пассивті табыс идеясы бірдеңе тапқан адамдар қалағандай жұмыс істемейді. Кооперация сізге мүлкіңізді барынша тиімді пайдалануға ғана емес, сонымен қатар табыс көзіңізді бірлесіп қаржыландыру үшін қосымша ресурстар тартуға мүмкіндік береді. Осылайша, сіз бизнесті бастау мен мүлкіңізді күтудегі тәуекелдер мен қаржылық жүктемені азайтып қана қоймай, сонымен қатар сізді және оларды ұрлықтан қорғайтын, мүлікті тиісті түрде күтетін тұтас бақылаушылар армиясын аласыз. Өйткені кооперативте бұл олардың да табыс көзі. Сонымен қатар, тәжірибе көрсеткендей, экономикалық қауымдастықтарға әдетте жақсы идеялары бар және жағымды ортасы бар өте ақылды тұлғалар бірігеді, олар сізде бар активті қалай барынша тиімді пайдалануға болатынын айтып бере алады.

• Зейнеткерлер, зейнет жасына жақындағандар және жұмыссыздар

• Шындық мынада: еңбек нарығындағы жұмыс орындарының саны шексіз емес. Ал қатаң шындық – жұмыс берушілер жұмысқа жас, жақсы шетелдік білім алған және күш-қуатқа толы адамдарды алуға тырысады. Сондай-ақ, көптеген адам ресурстары (HR) қызметтері басшыларының пікірінше, қазіргі заманның шындығы – біздің өмірімізде жаңа технологиялар қарқынды дамып жатыр, бұл өз кезегінде адам қызметінің барлық дерлік салаларында күн сайын дерлік жаңа ашылулар жасалуына әкеледі. Және бұл жаңа ашылулар санаулы сағаттарда бүкіл адамзаттың игілігіне айналып, еңбек процестерінің және еңбек ресурстарына қойылатын талаптардың бүкіл тізбегін өзгертеді. Мұндай жағдайларда тәжірибе көбінесе артықшылық емес, жұмысты тез қайта құруға кедергі келтіретін фактор болып табылады.
• Бұл сонымен қатар еңбек нарығында адаммен бәсекелестікке роботтардың да қосылуы аясында орын алуда.
• 2017 жылғы деректерге сәйкес, PwC (PricewaterhouseCoopers) жаңа есебіне сәйкес, АҚШ-тағы жұмыс орындарының 38%-ы қауіпті аймақта және келесі 15 жыл ішінде роботтармен және жасанды интеллектпен алмастырылуы мүмкін. Сонымен қатар, Ұлыбританиядағы жұмыс орындарының шамамен 30%-ы да қауіп астында. Жапониядағы қауіп деңгейі – 21%. Бірақ PwC осы секторлар шеңберінде орындалатын жұмыстың сипатында айтарлықтай айырмашылықтарды анықтады, бұл АҚШ-та неліктен көбірек жұмыс орындары қауіп астында екенін түсіндіреді. Қаржылық қызметтерді мысалға алайық. АҚШ-та сектордағы жұмыс орындарының 61%-ы роботтарға жол беру қаупі жоғары, ал Ұлыбританияда – 32%.
• 2018 жылдың бірінші жартыжылдығындағы зерттеулер барлық көрсеткіштердің екі есеге жуық өскенін көрсетеді. Біз сізбен бірге көптеген мамандықтарды, яғни оларды адамдар орындаған кезді көрген соңғы ұрпақпыз деуге болады.
• Бұл қаншалықты қорқынышты болса да, біз адамзаттың прогресіне үлес қосуымыз керек. Адамзатқа қызмет ету біздің ұрпақтарымыз үшін жаңа мүмкіндіктер көкжиегін ашады. Заманауи шындықтың және алдағы шындықтың осындай жағдайларында, қаражатсыз қалмау үшін, тіпті одан да жақсырақ, жаһанданған әлемнің қазіргі өмірі беретін игіліктер мен мүмкіндіктерден ләззат алу үшін материалдық және интеллектуалдық дайындыққа ие болу үшін: зейнеткерлер, зейнет жасына жақындағандар және жұмыссыздар жұмыс іздеу парадигмасын өзгертуі керек. Жұмысты қуудың орнына, жұмыс орындарын өз бетінше құруға көшу керек, және бұл ретте кооперативтер мен экономикалық қауымдастықтардың басқа да нысандары сізге үлкен көмекші болады.
• Кооператив көптеген жұмыс орындарын құруға қабілетті, және ең бастысы, кооператив кооперативте пайға иелік ету құқығымен алатын қосымша табыс көзін құра алады.
• Кооперативтегі пай өздігінен пайда әкеле алады, сонымен қатар оны қаржыландыру үшін банкке кепілге қоюға болады, оны жалға беруге болады, ақыр соңында оны нарықтық құны бойынша сатуға болады, бұл да жақсы табыс әкелуі мүмкін.
• Сіз бір кооперативте пай сатып ала аласыз, содан кейін оны жоғары бағамен сата аласыз, келесі жаңадан жұмыс бастаған кооперативке ауыса аласыз, және оның пайының бағасы қайта өскенде, жылдық табыстылық деңгейі сізді толық қанағаттандыратын пайға меншік құқығына қол жеткізгенше осы операцияны тағы да қайталай аласыз.

Қосымша ақпаратты қалай білуге болады?

Қазақстан Республикасында кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандары арқылы халықтың әл-ауқатын арттыру әдістемесін ілгерілетумен «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» ЗТБ айналысады.
Бұл ұйым Қазақстан Республикасының әділет органдарында тіркелген. Қауымдастық Қазақстан Республикасының «АТАМЕКЕН» Ұлттық кәсіпкерлер палатасында Республикалық қауымдастық ретінде аккредиттелген.
«Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» миссиясы: Халықтың экономикалық қауымдастықтарға белсенді қатысу мәдениеті арқылы Қазақстан халқының әл-ауқатын арттыру.
Экономикалық қауымдастықтар – бұл азаматтардың өзін-өзі ұйымдастыру, өзара көмек көрсету, проблемаларды бірлесіп шешу, күш-жігерді, ресурстарды және идеяларды үйлесімді біріктіру қағидаттарында әрекет ететін, тұрғылықты жері, бос уақыты және жұмыс орны бойынша өмір сүру сапасын жақсартудың экономикалық тиімділігін құру мақсатындағы ерікті бірлестігі.
Экономикалық қауымдастықтар Қазақстан Республикасының әділет органдарында тұтыну кооперативтері ретінде тіркеледі.
«Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» міндеттері:

• Халыққа, кәсіпкерлерге, мемлекеттік органдарға, БАҚ-қа және ҮЕҰ-ға экономикалық қауымдастықтар арқылы адамның, отбасының және аймақтың әл-ауқатын арттырудың өзін-өзі ұйымдастыратын жүйесінің әдістемесін оқыту және кеңес беру.
• Нормативтік құқықтық құжаттарды әзірлеу және экономикалық қауымдастықтар мен кооперативтер қызметіне қатысуға шешім қабылдаған халықтың экономикалық мүдделерін қорғайтын ұйымдар мен қауымдастықтың басқа да органдарының серіктестік желісін құру.
• Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандары үшін өзін-өзі реттейтін ұйымның функцияларын жүзеге асыру, оған стандарттарды әзірлеу, сертификаттау талаптары, аттестаттау, емтихандар өткізу және кооперативтер мен басқа да экономикалық қауымдастық нысандары қызметіне қатысушылардың, сондай-ақ кооперативтер мен басқа да экономикалық қауымдастық нысандары үшін қызмет көрсетушілердің біліктілігін анықтаудың басқа да нысандары кіреді. Кооперативтер мен басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының қатысушылары арасындағы дауларды шешу.
• Мемлекеттік органдармен, өкілді билік органдарымен және ҮЕҰ-мен кооперативтер мен басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының мүдделерін ұсынуға және қорғауға бағытталған өзара іс-қимыл, Қазақстан Республикасында кооперативтер мен басқа да экономикалық қауымдастық нысандарын дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау.
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» миссиясының ақпараттық қамтамасыз етілуі.

Экономикалық қауымдастықтардың қатысушылары

«Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» жіктелуі бойынша:

1. Қазақстан Республикасы әділет органдары тұлғасындағы мемлекеттік органдар. Кооперативті мемлекеттік тіркеуді жүзеге асырады.
2. «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» органдары:

• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» жанындағы Сертификаттау орталығы. Сертификаттауға ұсынылған құжаттарды тексереді, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» бекіткен талаптарға сәйкестігіне емтихан өткізеді, келесі санаттар бойынша сертификат иелері туралы ақпаратты береді, есепке алады және халықты хабардар етеді:

1. Кооператив төрағасы немесе кооператив төрағасы мәртебесіндегі басқарушы компания.
2. Кооперативтік агент немесе кооперативтік агенттік.
3. Кооперативтік бизнес-акселератор немесе кооперативтік бизнес-акселерация агенттігі.
4. Сертификатталған жеткізуші.

• «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық реестрі» ЖШС – кооперативтің атқарушы органы басшысының сұрауы негізінде, сұрау салу сәтінде оның басқаруындағы кооператив бойынша немесе пай иесінің жазбаша сұрауы негізінде кооперативтік пай иелері туралы ақпаратты тіркеуді, есепке алуды, сақтауды және халықты хабардар етуді жүзеге асыратын ұйым.
• Тізілім Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық реестрінде тіркелген пай иесі туралы ақпаратты растайтын тізілімнен үзінді көшірме береді. Тізілім пай иесінің хабардарлығынсыз жоғары табысты кооперативтің пайларын үшінші тұлғаға қайта жаза алатын жауапсыз кооператив төрағалары тарапынан болатын алаяқтықтан сақтауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ тізілім пайларды сату немесе үшінші тұлғаларға беру процесінде пай айналымын ретке келтіруге мүмкіндік береді.
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» ақпараттық бюллетені. Өз жазылушыларына электрондық пошта арқылы Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында құрылып жатқан кооперативтер туралы, «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» пай иелерінің құқықтарын қорғау стандарттары және «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» басқа да қызмет материалдары туралы ақпарат береді.

1. «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» кооператив мүшелерінің мүдделерін қорғау талаптарына сәйкес кооперативтердің жұмысын ұйымдастыру және басқару органдары:
2. Кооператив төрағасы. Кооперативтің атқарушы органының басшысы. Кооперативтік бизнес-акселератордан немесе кооперативтік бизнес-акселерация агенттігінде оқудан өтеді. Сертификаттауды «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» жанындағы Сертификаттау орталығы арқылы, «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» Президентінің бұйрығымен тағайындалған емтихан комиссиясынан емтихан тапсыру арқылы өтеді.
3. Егер кооперативтің жалпы жиналысының шешімімен басқарушы компания атқарушы орган ретінде тағайындалса, онда компания басшысы «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығынан» «Кооператив төрағасы» сертификатына ие болуы тиіс.
4. Кооперативтік агент немесе кооперативтік агенттік. Жасалған шарт негізінде кооперативті ұйымдастыру және мемлекеттік тіркеу үшін қажетті құжаттаманы дайындауға, кооператив мүшелерін тартуға, олардың кооперативтік пайларға құқықтарын дұрыс ресімдеуге, кооперативтік пайларды және олардың иелерін «Бірыңғай ұлттық кооперативтік пайлар тізілімінде» тіркеуге, кооперативтік пайларды үшінші тұлғаларға сатуға және беруге жауапты тұлға.
5. Кооперативтік бизнес-акселератордан немесе кооперативтік бизнес-акселерация агенттігінде оқудан өтеді. Сертификаттауды «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» жанындағы Сертификаттау орталығы арқылы, «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» Президентінің бұйрығымен тағайындалған емтихан комиссиясынан емтихан тапсыру арқылы өтеді.
6. Ол тізілімдегі пай иелерін тіркеу/қайта тіркеу үшін қажетті құжаттаманы дайындауға «Кооперативтік пайлардың бірыңғай ұлттық реестрі» ЖШС-нен шартқа және жыл сайын берілетін сенімхатқа ие болуы тиіс.
7. Кооперативтік бизнес-акселератор немесе кооперативтік бизнес-акселерация агенттігі. «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығымен» сертификат пен шарт негізінде келесі жұмыстарды жүргізу құқығын алған тұлға:

• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» келесі біліктіліктері бойынша оқыту: Кооператив төрағасы; Кооперативтік агент; Кооперативтік бизнес-акселератор. Курсты аяқтау туралы куәлік беріледі. Бұл куәлік «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» жанындағы Сертификаттау орталығында біліктілік емтиханын тапсыру үшін міндетті құжат болып табылады.
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» «Сертификатталған жеткізушісі» сертификаттауын жүргізу.
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» Ақпараттық бюллетеніне жазылуды ресімдеу. Кооперативтік бизнес-акселератор көрсетілген жұмыстарға баға саясатын өз бетінше анықтайды.
• Кооперативтік бизнес-акселератордан немесе кооперативтік бизнес-акселерация агенттігінде оқудан өтеді. Сертификаттауды «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» жанындағы Сертификаттау орталығы арқылы, «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» Президентінің бұйрығымен тағайындалған емтихан комиссиясынан емтихан тапсыру арқылы өтеді.

1. Сертификатталған жеткізуші. «Сертификатталған жеткізуші» мәртебесін сертификаттау және беру ережесі. Сертификатталған жеткізуші келесі талаптарға жауап беретін заңды тұлға немесе жеке кәсіпкер болып табылады:

• Мемлекеттік органдар алдында берешегі болмауы.
• Үшінші тұлғалармен (заңды немесе жеке) сот ісін жүргізу процесінде болмауы.
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығынан» ақпараттық таратуға жазылушы болуы.
• Штатта «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығында» «Кооператив төрағасы», «Кооперативтік агент», «Кооперативтік бизнес-акселератор» ретінде оқытылған және сертификатталған қызметкері болуы.
• Қажет болған жағдайда лицензияланатын қызмет түрлеріне лицензияға, франшизаға лицензияға, қажетті бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалануға лицензияға және зияткерлік меншік объектілерінің басқа да нысандарына ие болуы.
• Сертификатталған жеткізушінің кооперативке қызмет көрсетуінің барлық кезеңіне қажетті базасы мен жабдықтарына меншік құқығы немесе оны жалға алу шарты болуы.

1. «Сертификатталған жеткізуші» мәртебесін алу рәсімі:
2. «Сертификатталған жеткізуші» мәртебесін алу үшін заңды тұлға немесе жеке кәсіпкер «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» сертификатталған Кооперативтік бизнес-акселераторына оны «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» сертификатталған жеткізушілері тізіліміне енгізу туралы өтінішпен жүгінеді. Өтінішке қоса беріледі:

• Салық берешегінің жоқ екендігі туралы анықтама.
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығынан» жаңалықтарға жазылу туралы жасалған шарт.
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығында» «Кооператив төрағасы», «Кооперативтік агент», «Кооперативтік бизнес-акселератор» ретінде оқытудан өткен және сертификатталған тұлғамен еңбек шартының (ИТД) көшірмесі.
• Лицензияланатын қызмет түрлеріне арналған лицензияның, не франшизаға лицензияны сатып алу туралы шарттың, қажетті бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалануға лицензияның және зияткерлік меншік объектілерінің басқа да нысандарының түпнұсқасын міндетті түрде ұсына отырып, көшірмесі.
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығында» жеткізушіні «Сертификатталған жеткізуші» ретінде сертификаттау туралы кооперативтік бизнес-акселератормен жасалған шарт.
• Кооперативтік бизнес-акселератор қызметтері үшін төлем туралы төлем құжатының көшірмесі.
• Компанияның кооперативке сертификатталған жеткізушінің қызмет көрсетуінің барлық кезеңіне қажетті базасы мен жабдықтарына меншік құқығын немесе оны жалға алу шартын растайтын құжаттардың көшірмелерін ұсыну.

1. Ұсынылған құжаттар негізінде Кооперативтік бизнес-акселератор комиссия құрып, әлеуетті Сертификатталған жеткізушінің орналасқан жеріне барып, оның қажетті инфрақұрылымы мен жабдықтарының бар екендігін визуалды растауы тиіс.
2. Комиссия жұмысының нәтижелері бойынша хаттама жасалады және оған бейне немесе фото материалдар қоса беріледі.
3. Кооперативтік бизнес-акселератор 5 жұмыс күні ішінде материалдарды қарауға және «Сертификатталған жеткізуші» мәртебесін беру туралы оң шешім қабылданған жағдайда барлық құжаттарды электрондық пошта арқылы «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» электрондық поштасына жіберуге міндетті, бұл «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» веб-сайтында «Сертификатталған жеткізушілер» тізілімінде заңды тұлғаның немесе жеке кәсіпкердің атауын жариялау және оған қажетті сертификатты беру үшін.
4. «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» Сертификатталған жеткізушілер тізіліміне енгізілген Сертификатталған жеткізушілердің құжаттарын «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» талаптарына сәйкестігі тұрғысынан тәуелсіз тексеруге құқылы.
5. Ұсынылған құжаттардың «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығының» талаптарына сәйкес келмеуі анықталған жағдайда берілген сертификат кері қайтарылып алынуы мүмкін.
6. Мұндай жағдайда бұл ұйым «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» сайтындағы Сертификатталған жеткізушілер тізілімінен шығарылады және оған алынған сертификатты үш жұмыс күні ішінде тапсыру туралы ресми нұсқама жіберіледі.
7. Бұл жағдайда Кооперативтік бизнес-акселератор да «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» берген Кооперативтік бизнес-акселератор қызметін жүргізу сертификатынан айырылады.
8. Бұрын кооперативтік бизнес-акселераторлармен сертификатталған компаниялар олардың «Сертификатталған жеткізуші» мәртебесінің сақталуын немесе сақталмауын тексеруден өтеді.

Құқықтық негіз

Қазақстан Республикасындағы тұтыну кооперативтері мен басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының қызметінің құқықтық негізі, «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» дамытқан жұмысты ұйымдастыру жүйесінде келесі нормативтік құқықтық құжаттармен реттеледі:

• Қазақстан Республикасының Конституциясы;
• Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (жалпы бөлім) 27.12.1994ж.;
• «Тұтыну кооперативі туралы» Заңы;
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» ЗТБ-ның жоғары басқару органының жиналысында Республиканың барлық кооператив нысандары және басқа да экономикалық қауымдастық нысандары үшін қабылданған, осы қауымдастықты өзін-өзі реттейтін ұйым ретінде танитын нормативтік құжаттар;
• «Қазақстан Республикасы Кооперативтер және басқа да экономикалық қауымдастық нысандарының ұлттық қауымдастығы» ұсынған Үлгілік Жарғы.

© 2018 "Қазақстан Республикасы Кооперативтерінің және экономикалық қауымдастықтарының басқа да нысандарының ұлттық қауымдастығы"

Tilda Publishing